نهاده است، پس هر كس استعداد كامل داشته باشد اين مقدار از شكيبايى از طرف خداوند به او افاضه مى‌گردد، و كسى كه استعداد اين فضيلت را كمتر داشته باشد بلكه ضد آن يعنى بى‌تابى را پيشه كند اجر و پاداشى را كه در برابر صبر و شكيبايى مقرر شده از دست داده است. امام (ع) آن چيزى را كه به طور معمول لازمه بى‌تابى است يعنى زدن دستها بر روى زانوها، كنايه از بى‌تابى آورده است. و بعضى گفته‌اند، بلكه اجر و پاداش قبلى اين شخص از بين مى‌رود، زيرا شدّت بى‌تابى باعث قضاى ناگوار الهى و غضب او، و بى‌توجهى به مصيبت سبب اجرى است كه به بردباران وعده داده شده، و اين خود انگيزه براى از بين رفتن حسنات از لوح دل و نابودى آنچه لازمه صبر يعنى اجر و پاداش اخروى است.

(3132) 132- امام (ع) فرمود:

كَمْ مِنْ صَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيَامِهِ إِلَّا الْجُوعُ وَ الظَّمَأُ- وَ كَمْ مِنْ قَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيَامِهِ إِلَّا السَّهَرُ وَ الْعَنَاءُ- حَبَّذَا نَوْمُ الْأَكْيَاسِ وَ إِفْطَارُهُمْ (77415- 77388)

[ترجمه‌]

«بسا روزه‌دارى كه از روزه داشتن جز گرسنگى و تشنگى بهره‌اى ندارد. و بسا نمازگزارى كه از نمازش جز بيدارى و رنج فايده‌اى نمى‌برد. خوشا بر خواب زيركان و روزه باز كردن ايشان».

[شرح‌]

(77415- 77388) مقصود امام (ع) آن است كه اگر كسى به شرطى از شرايط نماز و روزه خود صدمه بزند و به صورت صحيح انجام ندهد، از نماز و روزه‌اش بهره‌اى نخواهد برد. و بزرگترين شرط روزه و نماز توجه به معبود است، و نواقص زياد عبادت و نادرستى آنها در بيشتر مردم از باب ناآگاهى به شرايط است.

امام (ع) قيام را كنايه از نماز آورده است. و اين كه خواب زيركان را ستوده است به خاطر آن است كه آدم زيرك، هوش و زيركى خود را در راه خير و به طريق‌