يَغُمَّهُ صَمْتُهُ وَ إِنْ ضَحِكَ لَمْ يَعْلُ صَوْتُهُ- وَ إِنْ بُغِيَ عَلَيْهِ صَبَرَ حَتَّى يَكُونَ اللَّهُ هُوَ الَّذِي يَنْتَقِمُ لَهُ- نَفْسُهُ مِنْهُ فِي عَنَاءٍ وَ النَّاسُ مِنْهُ فِي رَاحَةٍ- أَتْعَبَ نَفْسَهُ لِآخِرَتِهِ وَ أَرَاحَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ- بُعْدُهُ عَمَّنْ تَبَاعَدَ عَنْهُ زُهْدٌ وَ نَزَاهَةٌ- وَ دُنُوُّهُ مِمَّنْ دَنَا مِنْهُ لِينٌ وَ رَحْمَةٌ- لَيْسَ تَبَاعُدُهُ بِكِبْرٍ وَ عَظَمَةٍ وَ لَا دُنُوُّهُ بِمَكْرٍ وَ خَدِيعَةٍ- قَالَ فَصَعِقَ؟ هَمَّامٌ؟ صَعْقَةً كَانَتْ نَفْسُهُ فِيهَا- فَقَالَ؟ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع؟

أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ كُنْتُ أَخَافُهَا عَلَيْهِ- ثُمَّ قَالَ هَكَذَا تَصْنَعُ الْمَوَاعِظُ الْبَالِغَةُ بِأَهْلِهَا- فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ فَمَا بَالُكَ يَا؟ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ؟- فَقَالَ ع وَيْحَكَ إِنَّ لِكُلِّ أَجَلٍ وَقْتاً لَا يَعْدُوهُ- وَ سَبَباً لَا يَتَجَاوَزُهُ فَمَهْلًا لَا تَعُدْ لِمِثْلِهَا- فَإِنَّمَا نَفَثَ الشَّيْطَانُ عَلَى لِسَانِكَ (47017- 46278)

[ترجمه‌]

روايت شده است يكى از ياران امير مؤمنان (ع) كه همّام نام داشت و مردى عابد و پارسا بود، به آن حضرت عرض كرد اى امير مؤمنان! صفات پرهيزگاران را برايم آن چنان بيان فرما كه گويا آنان را مى‌بينم، امام (ع) در دادن پاسخ او درنگ كرد، و پس از آن فرمود: اى همّام! از خدا بترس و نيكى كن «فَ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ الَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ‌ [1]» ليكن همّام به اين پاسخ بسنده نكرد و بر درخواست خود اصرار ورزيد تا اين كه آن حضرت را سوگند داد، لذا امام (ع) پس از حمد و ثناى الهى و درود بر پيامبر گرامى (ص) فرمود:

«أمّا بعد، خداوند سبحان آفريدگان را بيافريد در حالى كه از طاعت آنها بى‌نياز و از نافرمانى آنان ايمن بود چه گناه گنهكار زيانى به خدا نمى‌رساند و طاعت فرمانبردار سودى عايد او نمى‌گرداند.

روزى و وسايل زندگى را ميان آنان تقسيم كرد و هر كس را در مرتبه خويش قرار داد، امّا پرهيزگاران در دنيا داراى صفاتى برجسته‌اند: گفتارشان از روى راستى و پوشاكشان بر اساس ميانه‌روى و روش آنها فروتنى است، از