[شرح‌]

(39706- 39697) امام (ع) قرآن كريم را از ديدگاههاى مختلف به صفات متضادّى توصيف فرموده است، مانند آمر (امر كننده) و زاجر (نهى كننده) و اطلاق اين دو بر قرآن بر سبيل مجاز و از باب گذاشتن نام سبب بر مسبّب است، زيرا امر و نهى كننده خداوند است، همچنين قرآن را صامت (خاموش) و ناطق (گوينده) خوانده، و اطلاق واژه ناطق بر قرآن به طريق مجاز است، زيرا ناطق خداوند است كه به زبان قرآن سخن مى‌گويد و اين اطلاق از باب گذاشتن نام متعلّق بر متعلّق است.

اين كه فرموده است قرآن حجّت خدا بر خلق است براى اين است كه مشتمل بر وعد وعيد، و بيانگر غرض خداوند از آفرينش انسان و آنچه از او خواسته است مى‌باشد و نيز رفع عذر و اتمام حجّت است چنان كه قرآن مى‌فرمايد: «أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هذا غافِلِينَ‌ [1]» همچنين براى اين است كه قرآن خلاصه‌اى است از آنچه پيامبر (ص) براى تبليغ آن برانگيخته شده است، و خداوند پيامبران را بشارت آورنده و بيم دهنده مبعوث فرموده تا براى مردم پس از فرستادن پيامبران حجّت و بهانه‌اى باقى نباشد، ديگر اين كه قرآن قويترين معجزه‌اى است كه پيامبر اكرم (ص) براى صدق نبوّت خود در برابر مردم به آن استدلال كرده و حجّت قرار داده است.

(39709- 39707)

فرموده است: أخذ عليهم ميثاقه.

ضمير مستتر أخذ به اللّه و ضمير متّصل ميثاقه به قرآن برگشت دارد، و پيمان گرفتن از خلق عبارت از ايجاد و بر انگيختن آنان در صحنه عالم وجود است تا به مطالب حقّه خداوند كه كتاب او مشتمل بر آنهاست عمل كنند، چنان كه قرآن كريم بدان اشاره فرموده است‌ «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ‌ [2]» و تقدير سخن امام (ع) اين است كه: أخذ عليهم ميثاق بما فيه يعنى: خداوند از آنان‌

[2] سوره أعراف (7) آيه (172) يعنى: و هنگامى كه پروردگارت از پشت و صلب فرزندان آدم، ذرّيه آنها را بر گرفت.