(39319- 39312)

فرموده است: بقية من بقايا حجّته.

يعنى بازمانده حجّتهاى خدا بر خلق است، زيرا عالمان و عارفان، حجّتهاى خداوند بر بندگانش در روى زمين مى‌باشند و اين كه فرموده است جانشينى از جانشينان پيامبران است براى اين است كه پيامبر اكرم (ص) فرموده است:

«دانشمندان وارثان پيامبرانند [1]».

(39354- 39324)

فرموده است: أيّها النّاس ... تا تستوسقوا.

امام (ع) در اين جملات پند و موعظه‌هاى خود را به آنان يادآورى، و عذر خود را بيان مى‌كند كه آنچه را پيامبران در باره امّتهاى خويش و اوصيا نسبت به افراد پس از خود بر عهده داشته‌اند ادا كرده است و نيز اين سخنان مشتمل بر سرزنش و نكوهش آن مردم است كه استقامت نمى‌پذيرند و در اجراى اوامر او اتّفاق ندارند و هم اين كه با تذكّر وعيدها و بيم دادنها و آوردن مثلها آنان را تأديب و تنبيه فرموده است.

(39430- 39355)

فرموده است: للّه أنتم!! ... تا السّبيل.

اين سخنان مبتنى بر پرسش از شنوندگان است كه آيا پيشوايى رهنما و خيرخواه غير از او انتظار دارند و اين استفهام بر سبيل انكار است، زيرا پيشوايى كه داراى اوصاف مذكور باشد غير از آن حضرت وجود ندارد، و اين مطلب با آنچه پس از اين آمده تأكيد شده كه فرموده است: ألا إنّه قد أدبر من الدّنيا ما كان مقبلا يعنى آنچه باعث خير و صلاح مردم دنيا بوده پشت كرده است، و أقبل منها ما كان مدبرا يعنى شرور و بديهايى كه به يمن مقدم پيامبر گرامى (ص) و طلوع اسلام پشت كرده بود رو آورده است، اين كه فرموده است بندگان خوب خدا آهنگ رحيل كرده‌اند، و بى‌شكّ پيشوايى مانند آن بزرگوار كه رهنمون راه خداست در زمره اين بندگان خوب خداست كنايه از اقتضاى زمان براى نابودى آنان و كوچ‌