اگر گفته شود: مشهور اين است كه معاويه عربهايى را كه به دور خود گرد آورده بود از طريق بذل خواسته و مال بوده است، در اين صورت چرا امام (ع) فرموده است: بى آن كه كمك و بخششى به آنها بكند او را پيروى مى‌كنند؟

پاسخ اين است كه: معاويه كمك و عطايايى را كه مطابق معمول به سپاهيان داده مى‌شده پرداخت نمى‌كرده، بلكه او با دادن اموال كلان به سران قبيله‌هاى شام و يمن آنها را به اطاعت بى‌چون و چراى خود وادار مى‌ساخته است و اين سران نيز اتباع خود را دعوت و بسيج كرده و آنها هم فرمانبردارى مى‌كردند، در اين صورت صحيح است گفته شود: بى آن كه معاويه به لشكريان كمك و بخششى بكند از او پيروى داشتند، امّا على (ع) اموال بيت المال را به صورت كمك و عطايا به طور مساوى ميان پيروان خويش تقسيم مى‌كرد، و ميان شريف و وضيع تفاوتى نمى‌گذاشت، و بيشتر بزرگان و سران كه از يارى آن حضرت دست باز داشتند به سبب مساواتى بود كه آن بزرگوار ميان آنها و پيروانشان برقرار كرده بود و در نتيجه كينه آن حضرت را در دل داشتند، و پيروانشان نيز هنگامى كه متوجّه مى‌شدند ميان آنها و سرانشان تفاوتى نيست از يارى و فرمانبردارى آنها خوددارى مى‌كردند.

بايد دانست كه معونه عبارت از كمك هزينه‌اى بوده كه در هنگام ضرورت براى تعمير سلاح و تيمار مركب به سرباز داده مى‌شده و اين غير از عطا و مقرّرى بوده كه همه ماهه به سپاهى پرداخت مى‌شده است.

واژه تريكة (تخم شتر مرغ) را براى آن مردم استعاره فرموده است، زيرا آنان مانند تخمهايى كه شتر مرغ بر جاى مى‌گذارد ميراث اسلام و بازماندگان مسلمانان بوده‌اند.

(38558- 38538)

فرموده است: إنّه لا يخرج ... تا فترضونه.

يعنى: دستورهايى كه از طرف آن بزرگوار داده مى‌شود آن چنان نيست كه باب دل آنها بوده و آنها را خشنود سازد تا بر آن اتّفاق كنند، و يا آنان را خشمگين‌