سخن امام (ع) كه بر سبيل استدلال عليه خونخواهان عثمان و اثبات ضعف نظريّه آنهاست در حكم قياس ضمير از شكل اوّل است و مركّب از دو قضيّه شرطيّه متّصله مى‌باشد صغراى اين دو، اين جمله است كه فرموده است: اگر دست به اين كار زده شود، مردم در برابر اين امر به چند دسته منقسم خواهند شد و كبراى آن كه محذوف است اين است كه: هرگاه مردم براى اجراى اين امر دچار چند دستگى شوند انجام دادن آن ممكن نيست، نتيجه اين است كه اگر به اين كار دست زده شود انجام نخواهد شد، پس از اين، اختلاف نظر مردم و چند دستگى آنها را در باره اين امر بيان مى‌كند، و مى‌فرمايد: گروهى خونخواهى از كشندگان عثمان را كارى درست دانسته و با اينان هم عقيده‌اند، دسته ديگر اين عمل را نادرست مى‌دانند و اينها ياران كسانى هستند كه بايد آنها را قصاص كرد، گروهى هم نه با آن عقيده همراهى دارند و نه با اين، بلكه در اين باره مانند موضوع حكميّت بى‌طرفى اختيار كرده، و خويشتن را كنار مى‌كشند، پس از اين امام (ع) دستور مى‌دهد: شكيبايى كنند تا آرامش در ميان مردم برقرار شود، زيرا براى آنان روشن فرمود كه اقدام در باره اين امر در اين هنگام به مصلحت نيست، و زمانى كه مردم آسودگى يابند و دلها آرام شود گرفتن حقّ آسان خواهد شد.

(35812- 35790)

فرموده است: فاهدءو عنّى و انظروا ما ذا يأتيكم به من أمري.

اين گفتار دلالت دارد كه آن حضرت در اين باره منتظر به دست آمدن فرصت بود، پس از اين آنان را از شتاب در اقدام به كارى كه موجب تضعيف قدرت دين و موجب سستى و زبونى آن مى‌گردد بيم مى‌دهد زيرا اگر آن حضرت در اين موقع، دستگيرى و مجازات كشندگان عثمان را آغاز مى‌كرد، از بروز و تجديد فتنه‌اى كه از آشوب نخستين يعنى فتنه قتل عثمان بزرگتر و دامنه‌اش گسترده‌تر باشد ايمنى حاصل نبوده و احتمال آن بسيار قوى بود، بنا بر اين آنچه مقتضاى تدبير و موافق عقل و شرع به نظر مى‌رسيد، خوددارى از دست زدن به اين كار تا برقرارى آرامش و فرو نشستن فتنه و خشم انقلابيها و بازگشت آنها به شهر و