2- تنطقون به يعنى: به وسيله آن سخن مى‌گوييد، نيز به همان معناست.

3- و تسمعون به يعنى: بدان مى‌شنويد، نيز در پيرامون همان مطلب است.

4- فرموده است: ينطق بعضه ببعض، يعنى: برخى از آيات قرآن، مفسّر آيات ديگر است مانند آياتى كه آيه‌هاى مجمل را و مبيّن، و مطلق را مقيّد مى‌كند، و عامّ را تخصيص مى‌دهد.

5- و يشهد بعضه على بعض يعنى: برخى از آيات قرآن گواه برخى ديگر است، و اين معنا به مضمون پيش نزديك است هر چند مراد بخش ديگرى از آيات است.

6- فرموده است: و لا يختلف في اللّه يعنى. در قرآن اختلافى در باره خداوند وجود ندارد، زيرا اين كتاب إلهى بر اساس بيان اصول و قوانين كلّى و جامعى كه متضمّن صلاح امور دنيا و آخرت انسان است قرار دارد، و هدف اين قوانين، كشانيدن و سوق دادن مردم به سوى حقّ، و وصول به آستان قرب و جوار رحمت خداوند است، از اين رو هيچ واژه‌اى در قرآن يافت نمى‌شود كه دلالت بر خلاف اين مقصود داشته باشد، بلكه همه الفاظ و مطالب آن گوياى وحدت مقصد، و بيانگر هدف واحدى است كه همان وصول به درگاه قرب إلهى پس از پاك شدن از ناپاكيها و پليديهاى اين دنياست، هر چند اسباب وصول به اين مقصود و رسيدن به اين هدف، گوناگون و متعدّد است.

7- فرموده است: و لا يخالف بصاحبه عن اللّه يعنى: قرآن كسانى را كه در سايه انوار پر فروغ آن گام برمى‌دارند از راه حقّ بيرون نمى‌برد، و از رسانيدن آنها به مقصد اصلى و هدف نهايى كه خداوند متعال است تخلّف نمى‌ورزد.

(27403- 27398)

فرموده است: قد اصطلحتم ... تا آخر.

عبارات مذكور دلالت بر نكوهش شنوندگان به سبب ارتكاب كارهاى ناپسند دارد، واژه اصطلاح (سازش كردن) براى سكوت آنها در برابر كسانى كه مرتكب كارهاى زشت مانند دغلكارى و كينه‌توزى و حسادت مى‌شوند، و خود