بپرهيزيد، زيرا انسان تنها، طعمه شيطان است، همچنان كه گوسپند دور افتاده، شكار گرگ است. آگاه باشيد هر كس به اين شعار دعوت كند هر چند در زير اين دستار من باشد او را بكشيد.

همانا دو نفر به داورى برگزيده شدند تا آنچه را قرآن زنده داشته زنده كنند، و آنچه را ميرانيده محكوم كرده بميرانند، زنده كردن قرآن اين است كه بر حكم آن متّفق شوند و به مضمون آن عمل كنند، و ميرانيدن آن دورى جستن و تن ندادن به حكم آن است، پس اگر قرآن ما را به سوى آنها بكشاند از آنها پيروى مى‌كنيم، و اگر آنان را به سوى ما بياورد بايد از ما پيروى كنند.

بنا بر اين اى ناكسان، من شرّ و مصيبتى به راه نينداخته‌ام، و شما را در كار خود فريب نداده، و امر را بر شما مشتبه نساخته‌ام، بلكه رأى جمعيّت شما بر اين شد كه اين دو نفر انتخاب شوند، و ما هم از آنها تعهّد گرفتيم كه از حدود قرآن تجاوز نكنند، ليكن آنها بيراهه رفتند و حقّ را با اين كه به آن بينا بودند رها كردند، و چون هواخواه ظلم و ستم بودند همين را اختيار كردند، در حالى كه ما پيش از اين شرط كرده بوديم كه داورى آنها مطابق عدل و با رعايت حقّ باشد، ليكن رأى خلاف و داورى ظالمانه آنها ميان ما تفرقه انداخت.»

[شرح‌]

(25971- 25953) اين خطبه مبتنى بر احتجاج امير المؤمنين على (ع) با خوارج است، و ضمن آن شبهه آنها را كه بدان وسيله اصحاب حضرت را تكفير مى‌كردند ردّ فرموده است، شبهه خوارج اين بود كه مى‌گفتند شما با پذيرش حكميّت گمراه شده‌ايد و هر گمراهى كافر است و در نتيجه شما كافريد.

(25980- 25972)

فرموده است: فإن أبيتم ... تا و ضللت.

اين جمله به منزله مقدمه قياس جدل، و صغراى شبهه خوارج است كه امام (ع) در خطبه‌هاى پيش آن را انكار، و بيان فرموده كه او با پذيرش حكميّت دچار خطا و ضلالتى نشده است، و در اين جا مانند اين است كه مى‌گويد: آن چنان كه شما مى‌پنداريد فرض شود من خطا كرده‌ام.