(نكّب): به تشديد كاف جمع ناكب به معناى منحرف است مانند با ذل و بذّل (حشّاش): جمع حاشّ، آتش افروز و نيز حشاش به كسر حاء و تخفيف شين جمع ديگر آن است مانند نائم و نوّام و نيام، و گفته شده به معناى چيزى است كه آتش به آن افروخته مى‌شود.

(برح): به سكون راء: سختى و آزار، گفته مى‌شود: لقيت منه برحا بارحا يعنى آزار زيادى از او ديدم، ترحا نيز روايت شده است و به معناى اندوه مى‌باشد.

[ترجمه‌]

«ما اشخاص را حكم قرار نداده‌ايم، بلكه قرآن را حكم گردانيده‌ايم، اين قرآن نوشته‌اى است در ميان دو قطعه جلد كه به زبان سخن نمى‌گويد، و ناگزير ترجمانى براى آن لازم است. و بايد مردانى شايسته از آن سخن گويند و ترجمان آن باشند، هنگامى كه آن قوم ما را دعوت كردند كه قرآن را ميان خود داور قرار دهيم، ما از آن گروه نبوديم كه از كتاب خداوند متعال روگردان باشيم، در حالى كه خداوند سبحان فرموده است: «فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِي شَيْ‌ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ‌ [1]» ارجاع اين امر به خدا اين است كه مطابق كتابش حكم كنيم، و باز گردانيدن آن به پيامبرش اين است كه به سنّت او چنگ زنيم، اينك اگر به راستى از كتاب خدا داورى خواسته شود، ما از همه مردم به اين امر سزاوارتريم، و اگر به سنّت پيامبر حكم شود، ما از هر كس به آن شايسته‌تريم.

امّا در باره اين گفتار شما كه چرا براى داورى ميان ما و آنان، مدّت قرار دادى، اين كار را براى آن انجام دادم كه نادان آگاهى پيدا كند، و دانا بر اعتقاد خود ثبات و پايدارى ورزد، شايد خداوند با اين سازش و متاركه كار اين امّت را اصلاح فرمايد، و مجال تنفّس و آزادى مردم گرفته نشود تا در نتيجه شتابزدگى در تشخيص حقّ، گمراهى نخست را دنبال كنند.

همانا برترين مردم نزد خداوند كسى است كه عمل به حقّ را از باطل‌