و چنان در انوار كبرياى تو مستغرقند كه
توجّهى به جز تو ندارند اگر كنه حقيقت تو را بدانند طاعت و عبادت خويش را ناچيز
خواهند شمرد، و خواهند دانست كه اعمال آنها در خور عظمت و كبريايى تو نيست، و چون
كمال طاعت و عبادت بسته به مطابقت آن با اوامر مولا و درجه آگاهى به عظمت و جلال
اوست و خداوند متعال بالاتر از آن است كه هيچ فرشته مقرّب و نبىّ مرسلى به كنه
حقيقت او دانايى و آگاهى يابد لذا عبادت فرشتگان نيز با عجز از درك كنه ذات او، بر
حسب درجات معرفت آنهاست، و هر كدام از آنها كه معرفتش كمتر است، عبادتش در برابر
عبادت آن كه معرفتش بيشتر است ناچيز و اندك است، تا آن جا كه اگر بر درجات معرفت
آنها افزوده شود و بتوانند بر كنه حقيقت او راه يابند، عبادات آنان فزونتر و
كاملتر خواهد شد، و آنچه را در پيش انجام دادهاند حقير و ناچيز خواهند شمرد، و
خود را بر قصور در طاعت و كوتاهى در عبادت كه شايسته كمال مطلق اوست سرزنش خواهند
كرد.
(21630- 21626)
امام (ع) در جمله «و قلّة غفلتهم عن أمرك»
عدم صدق غفلت در حقّ فرشتگان را مجازا به قلّت غفلت تعبير فرموده است
و اين از باب اطلاق اسم لازم بر ملزوم است زيرا هر معدومى اندك است ولى هر اندكى
معدوم نيست، و نيز قلّة الغفله را در مقابل
[1] كثرة الطّاعه استعمال فرموده و محتمل است كه مراد آن حضرت از قلّت
غفلت فرشتگان قوّت معرفت برخى از آنها نسبت به برخى ديگر باشد و مجازا از نظر
اطلاق اسم لازم بر ملزوم به كار رفته است، زيرا قلّت غفلت مستلزم قوّت و فزونى
معرفت است، پيش از اين در باره انواع فرشتگان آسمان و جز آنها و نيز نكتههايى از
احوال آنها را در خطبه نخست شرح دادهايم.
[1] مقابله نوعى از صنعت مطابقه و تضادّ است به اين گونه كه همه
يا اكثر واژههاى قرينه را در نظم يا نثر ضدّ يكديگر بياورند. فرهنگ معارف اسلامى
(مترجم)