[شرح‌]

(17947- 17929) مقصود امام (ع) از بيان اين خطبه توجه دادن مردم به فضيلت و گرانبهايى موقعيت خود، و رذالت و پستى بنى اميه مى‌باشد، فتنه بنى اميه را شرح مى‌دهد تا نفرت مردم نسبت به آنها افزون شود و ضمنا ميل و رغبت مردم را در باره خود به خاطر حمايت از اسلام قوت بخشد.

قوّت يافتن رغبت مردم نسبت بحضرت به دو طريق و به شرح زير حاصل مى‌شد.

1- در رابطه با اخبار غيبيى كه نسبت به آينده و حوادث آن بيان مى‌فرمود.

2- توضيح بديهايى كه از ناحيه بنى اميّه و جز آنها پس از روزگار خلافت امام (ع) بر مردم تحميل مى‌شد.

(17960- 17957)

امام (ع) با توجّه به حوادث ناگوارى كه بر سر راه خلافت قرار گرفت مى‌فرمايد: أنا فقأت عين الفتنة:

«من چشم فتنه را كور كردم» اين جمله امام (ع) اشاره به آشوب مردم بصره و ناكثين است. براى فتنه لفظ «عين» را استعاره آورده است. و اختصاصا چشم را ذكر كرده است، به اين دليل كه چشم در صورت انسان شريفترين عضو است كار و تلاش و حركت انسان بديدن چشم بستگى دارد.

و با لفظ «فقأ» استعاره را ترشيحيّه كرده، و كنايه از فرو خوابيدن فتنه با شمشير آن حضرت مى‌باشد.

(17974- 17961)

قوله عليه السلام: و لم يكن ليجترئ عليها احد غيرى:

منظور اين است كه مردم جرات جنگ با اهل قبله و مسلمين را ندارند، چه مى‌ترسند كه مرتكب خطا و گناهى شوند و چگونگى جنگ با آنها را نمى‌دانند و آگاه نيستند كه فراريان را تعقيب كنند يا خير؟ زخميان را بكشند يا زنده بگذارند. اهل و عيالشان را اسير و مالشان را در صورتى كه متجاوز باشند تقسيم كنند يا نه؟ چگونگى جنگ با اهل قبله را كسى نمى‌دانست تا آن گاه كه امام (ع) بر فرو نشاندن فتنه ناكثين اقدام كرد.