داده است. به لحاظ تشبيه كردن زمين به زنى
كه از جهت داشتن لباسهاى زيبا و فاخر خوشحال است و شادمانى مىكند.
بحث دوّم: از محتواى كلام امام (ع) چنين استفاده مىشود كه خداوند
آب را پيش از زمين آفريده
و سپس زمين را بر آب گسترده است و بوسيله زمين هيجان و اضطراب آب را
فرو نشانده است.
اين مدّعا با برهان عقلى قابل اثبات مىباشد، زيرا آب بيشتر روى زمين
را فرا گرفته و سطح باطنى زمين مماس با سطح ظاهرى آب است، به گونهاى كه آب به
لحاظ خلقت و آفرينش بر زمين مقدّم آفريده شده و هم به لحاظ اين كه زمين در داخل آب
قرار دارد و آب مكان زمين به حساب مىآيد.
از ظاهر كلام امام (ع) چنين استفاده مىشود كه تقدم خلقت آب بر زمين
تقدّم زمانى است، شنوندگان نيز همين تقدّم زمانى را قبول دارند.
بحث سوم: اشاره كلام امام (ع) به گسترش يافتن زمين است،
چنان كه قرآن كريم نيز گوياى اين حقيقت است، آنجا كه مىفرمايد: وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِكَ دَحاها[1]؛ با وجودى كه در علم هيأت كروى بودن زمين اثبات شده است. پس ناگزير
بايد كلام امام (ع) را تاويل كنيم. ما ذيل جمله: اللّهم داحى المدحوّات؛ تاويل
كلام و معناى ضمنى آن را تذكّر داديم.
در خبر آمده است كه زمين از زير خانه كعبه گسترده شده است. بعضى از
عرفا گفتهاند: مقصود از كعبه، كعبه وجود واجب الوجود است كه مقصد حقيقى، مخلصان
مىباشد، و اين كعبه در عالم حضور و شهود، مثال كعبه وجود حق تعالى است. منظور از
گسترش زمين از زير كعبه، وجوديابى موجودات از مبدأ وجود مىباشد.
[1] سوره و النازعات (79) آيه (30): زمين را پس از آفرينش پهن
كرديم.