[شرح‌]

در اين قسمت از خطبه امام (ع)، شروع به بيان اوصاف خداوند سبحانه و تعالى كرده و آنها را با توجّه به آثار رحمت حق و خصوصياتى كه منحصرا شأن ذات اوست بيان نموده است.

(15614- 15607)

1-

دارايى، غنا و ثروتمندى خداوند متعال، با خوددارى از بذل و بخشش زياد نمى‌شود، (بر خلاف ثروت و دارايى انسانها كه با عدم بخشش فزونى پيدا مى‌كند) پس در باره خداوند دليلى بر منع از جود، وجود ندارد.

(15631- 15615)

2-

جود و بخشش خداوند، موجب نقص و فقر او نمى‌شود؛ اين جا نيز دليلى وجود ندارد كه خداوند از كرم و بخشش باز بماند.

بعد از بيان اين دو خصوصيت براى ذات مقدّس حق، به پاسخ توهمّى كه ممكن است در اين باره از ناحيه افراد ناآگاه صورت گيرد، و خداوند را، در رديف بخشندگانى كه مالشان با بخشش نقصان مى‌پذيرد قرار دهند پرداخته و مى‌فرمايد:

«هر بخشنده‌اى جز خداوند مالش نقصان مى‌پذيرد.»

و باز خداوند را مبرّا و پاك مى‌داند از اين كه داخل در افرادى باشد، كه بدليل منع و بخل از بخشندگى مورد مذمّت و نكوهش هستند با اين بيان كه هر منع كننده بخشش مورد مذّمت است جز او كه هر چند خوددارى از بخشش كند نكوهش نمى‌شود، زيرا منع او بدليل ترس از فقر نيست.

اين بيان امام (ع) كه هر بخشنده‌اى جز او دچار كمبود مى‌شود، و هر منع كننده بخششى مورد مذمّت است، تأكيدى است، بر دو جمله اوّل كه فرمود:

«خداوند با منع از بخشش فزونى مال پيدا نمى‌كند و بخشندگى او هم موجب فقر و بى‌چيزى‌اش نمى‌شود». دليل اين امر در مورد خداوند اين است، كه زياد شدن مال به بخشش نكردن و نقص پيدا كردن مال با بخشش در حق كسانى صادق است كه به زيادى و نقصان، دچار سود و زيان مى‌شوند. امّا اطلاق سود و زيان بر خداوند محال است. بنا بر اين افزايش و نقصان مال در حق خداوند امرى است‌