اى مردم عراق به خدا سوگند به سوى شما از روى اختيار نيامدم، بلكه به اجبار و براى فرونشاندن فتنه جنگ جمل بدين سامان آمدم (و سپس براى مقابله و فيصله دادن جنگ صفين ماندن من در كوفه طولانى شد) به من خبر رسيده است كه در رابطه با اخبار غيبى شما گفته‌ايد: على دروغ مى‌گويد. خدا شما را بكشد من به چه هدف و بر چه كسى دروغ مى‌بندم؟ آيا بر خدا دروغ مى‌بندم؟ من اولين ايمان آورنده به او هستم. آيا به پيامبرش دروغ مى‌بندم؟ من كه اولين تصديق كننده او هستم نه هيچ كدام از اين امور نيست، اخبارى كه من از حقايق آينده به شما مى‌دهم، از رسول خدا دريافته‌ام. آن زمان كه شما نبوديد، و يا اهليّت فراگيرى آنها را نداشتيد. پشيمان بنشينيد اگر براى فراگيرى علوم ظرفيّت مى‌داشتيد هرآيند بدون بها پيمانه ادراكتان را از دانش لبريز مى‌كردم، ولى خبر اين بدسكاليها بزودى در قيامت به شما داده خواهد شد.»

[شرح‌]

(11503- 11449) اين خطبه پس از جنگ صفّين و بدو منظور از حضرت صدور يافته است:

1- توبيخ كوفيان بدليل ترك جنگ و تن دادن به ذلّت حكميّت با وجودى كه پيروزى، نزديك بود. امام (ع) با تشبيه كردن آنها به زن آبستن، اين مقصود را به بهترين وجهى بيان داشته‌اند. و با ذكر پنج ويژگى توبيخ و سرزنش آن‌ها را كامل كرده‌اند.

الف: آمادگى ابتدايى كوفيان را براى جنگ با دشمن، به استعداد و آمادگى آن زن براى زاد و ولد كردن تشبيه كرده‌اند جهت تشبيه در هر دو مورد آمادگى است.

ب: نزديك بودن پيروزى را، به نزديكى وضع حمل، و به پايان رساندن مشقت باردارى مانند كرده است.

ج: خوددارى اصحابش را از جنگ با دشمن، با توجّه به نزديكى پيروزى،