چگونگى شهادت امام (ع) در كتب تاريخ به تفصيل نقل شده است، پس نيازى به توضيح آن در اين مقام نيست.

(11429- 11398)

- قوله عليه السلام: ملكتنى عينى: «چشمم بر من مسلّط گرديد»

كنايه از ربودن خواب است.

- اين عبارت امام (ع) شامل استعاره‌اى زيبا و مجاز در تركيب است. لفظ «ملك» براى «نوم» استعاره به كار رفته است. جهت استعاره اين است: آمدن خواب و غلبه كردن آن بر چشم انسان را از انجام كار باز مى‌دارد، چنان كه پادشاه بنده خود را از انجام كارهاى خصوصى مانع مى‌شود، خواب را به پادشاه تشبيه كرده و لفظ «ملك» را براى آن استعاره آورده است.

امّا مجاز بودن اين كلام از دو جهت و به توضيح زير است:

1- مجاز در عبارت: يعنى چشم را مجازا به جاى خواب به كار برده است، بايد گفته مى‌شد خواب بر من غلبه كرد فرموده‌اند: چشم بر من مسلّط شد. دليل مجاز آوردن چشم به جاى خواب مناسبتى است كه ميان چشم و خواب برقرار است. و آن بر روى هم قرار گرفتن پلك چشمها در موقع خواب است.

2- مجاز در اسناد: يعنى نسبت دادن سلطه را به خوابى كه به جاى آن، لفظ «عين» به كار رفته است. حرف واو در جمله «و انا جالس» بيان كننده حال است. يعنى در حالى كه نشسته بودم خواب بر من غلبه كرد.

مقصود امام (ع) از واژه «السنح» آشكار شدن چهره پيامبر (ص) در قوّه خيال آن بزرگوار مى‌باشد، طبق توضيحى كه قبلا داده شد.

شكايت امام از امّت و پاسخ‌گويى پيامبر (ص) بيان كننده دو واقعيّت تلخ است: اوّل، اندوه فراوانى كه امام (ع) از شركت نكردن در جهاد، و يارى ندادن آن بزرگوار بر عليه ظالمان در دل داشت تا آنجا كه اين كوتاهى و عقب نشينى به شهادت، آن حضرت منجر شد. دوم، راضى نبودن پيامبر از امّت كه دستور به‌