مى‌شود، تا بدان حد كه اگر باقيمانده دنيا را نسبت به گذشته آن مقايسه كنى جز اندكى بر جاى نمانده است، در اين عبارت امام (ع) كلمه «صبابه» را براى باقى مانده دنيا، استعاره آورده‌اند و جهت مشابهت باقى مانده دنيا، به آب ته ظرف، اندك بودن هر دو امر است. و سپس مى‌فرمايند: متوجّه باشيد كه اگر دنيا بر شما پشت كرده، در عوض آخرت به شما روى آورده است. لازمه سريع گذشتن دنيا، شتابان رسيدن آخرت، و هر يك از اين دو آرزوهاى فانى را قطع كرده، انسان را از پيروى هواى نفس باز مى‌دارد. آرى روش درستكاران اين است كه هرگاه عمر را پشت كرده و مرگ را روى آورنده ببينند ملاقات آن را سريع مى‌پندارند و چنين است كه مرگ را راهرو آخرت دانسته‌اند.

(8893- 8860)

فرموده حضرت: و لكل منهما بنون ... يوم القيامه:

«براى هر يك از دنيا و آخرت فرزندانى است ...» از لطائف سخنان آن بزرگوار مى‌باشد. لفظ «أبناء» را براى خلق نسبت بدنيا و آخرت استعاره آورده است. مناسبت استعاره اين است، كه چون از شأن فرزند تمايل و گرايش به پدر است و فرقى نمى‌كند كه اين تمايل و علاقه طبيعى باشد، يا به گمان سود بردن باشد؛ گروهى قصد دنيا و دسته‌اى ميل به آخرت مى‌كنند. ميل هر كدام به سوى مراد و مقصودش مى‌باشد فرزندان دنيا رغبت به دنيا و لذّات آن و فرزندان آخرت، خواهان آخرت و سعادت آن مى‌باشند. بهترين شباهت به نسبت آنچه مى‌خواهند و استفاده مى‌كنند، شباهت فرزند نسبت به پدر است. بنا بر اين لفظ «ابن» را به دليل همين شباهت استعاره آورده است؛ و چون قصد حضرت وادار كردن خلق بر تلاش براى آخرت و گرايش بدان و كناره‌گيرى از دنيا بوده فرموده‌اند: از فرزندان دنيا نبوده و از فرزندان آخرت باشيد و سپس فايده اين دستور را چنين بيان كرده كه بزودى هر فرزندى روز قيامت بمادرش ملحق خواهد شد. سپس تذكر مى‌دهند كه: فرزندان آخرت، يعنى آخرت طلبان و عمل كنندگان براى آن، مقرّب درگاه حق‌اند و بمقاصد خود