بود، ولى اگر اجزاى نيك و بد زمان را به نسبت آنچه در كلّ جهان اتّفاق مى‌افتد در نظر بگيريم تفاوت زيادى در آنچه خير و شر ناميده مى‌شود نيست.

براى همين است كه افلاطون، حكيم مشهور يونان، گفته است: مردم هر زمانى مى‌پندارند كه روزگار آنها آخر الزمان باشد، زمان خود را از روزگاران پيشين زشت‌تر و كم اهميت‌تر مى‌دانند. در صورتى كه نمى‌انديشند تا حق زمان گذشته و حال را بخوبى ادا كنند. اين كم دقّتى و بى‌توجّهى شايد به اين دليل است كه انسانها ميان فرزندان زمان حاضر و كسانى كه مراحلى از عمر خود را سپرى كرده‌اند مقايسه مى‌كنند، و مى‌بينند كه گذشت و جوانمردى در زمان حاضر نسبت به گذشته بسيار كمتر شده است بى آن كه توجهى به علل و اسباب و هدف هر يك در دو زمان داشته باشند. ولى اگر در مورد اتفاقات و حوادث دو زمان و علل و اسباب آن بدقت نگريسته شود، و بررسى كامل در جريان امور دو زمان از قبيل نيرومنديها، ضعف، سستيها، امن و ترسها انجام گيرد، زمان حاضر و زمان گذشته چندان تفاوتى با هم ندارند.

(7286- 7253)

حضرت فرمود: انّا قد اصبحنا ... حتّى تحلّ بنا

امام (ع) زمان را به دو صفت ستمگرى و سختى، مذمّت و بدگويى كرده است. پس از نسبت دادن عدالت به زمان و شمارش اوصافى براى آن در مقايسه با نظام جهان و بقاى آن صفاتى را، بد و شر دانسته است، و از آن ميان پنج صفت را يادآورى كرده است: اوّل آن كه در اين زمان نيكوكار، بدكار قلمداد مى‌شود بدين شرح: بدكاران به دليل كسالت و سستى به انجام فرامين خداوند بپا نمى‌خيزند، بخشش نيكوكار را معلول رياكارى يا تظاهر يا ترس و يا طمع براى چيزى به حساب مى‌آورند. و ديگر فضيلتها و رذيلتها نيز به همين حساب گذاشته مى‌شود. تمام اين امور براى سرزنش فضيلت، و از جهت بدخواهى و حسد صورت مى‌گيرد، شايد، بتوانند نيكوكاران را از قماش خود به حساب آورند و آنها را در بدكارى به خود وابسته سازند.