نمايد، مگر اينكه بدهكار به هيچ وجه توان پرداخت آن را نداشته باشد و غير از منزل مسكوني و وسايل زندگي در حد متعارف و چيزهاي ديگري كه به آنها احتياج دارد چيز ديگري نداشته باشد، كه در اين صورت طلبكار بايد صبر كند تا بدهكار قدرت پرداخت راپيدا كند. همچنين است اگر وام داراي مدت بوده و مدت آن رسيده باشد و بدهكار به هيچ وجه توان پرداخت آن رانداشته باشد.

مساله 2278- اگر طلب مدت نداشته يا مدت آن رسيده باشد و طلبكار آن را مطالبه نمايد، چنانچه بدهكار بتواند بايدفورا بپردازد، و اگر در بازپرداخت بدهي خود عمدا كوتاهي كند گناهكار است و حاكم شرع او را وادار به پرداخت مي‌كند.

مساله 2279- اگر بدهي مدت دار باشد و پيش از پايان مدت بدهكار بميرد، بدهي او بدون مدت مي‌شود و با مطالبه طلبكار ورثه او بايد فورا پرداخت نمايند، ولي اگر طلبكار پيش از سررسيد طلبش بميرد، از بين رفتن مدت آن محل اشكال است و بنابراحتياط مصالحه كنند.

مساله 2280- كسي كه نمي تواند بدهي خود را بپردازد اگر كاسب است بايد براي پرداخت بدهي خود كسب كند، واگر كاسب نيست چنانچه بتواند كاسبي كند و موجب حرج و مشقت براي او نشود بنابراحتياط واجب بايد كسب كند وبدهي خود را بپردازد.

مساله 2281- اگر بدهكار نتواند بدهي خود را بدهد و يا به عسرت و سختي بيفتد مطالبه آن حرام مي‌باشد، بلكه واجب است تا هنگام توانايي به او مهلت دهند.

مساله 2282- اگر بدهكار به طلبكار خود دسترسي نداشته باشد، چنانچه اميد به پيدا كردن او يا وارث او ندارد بايد بااجازه حاكم شرع طلب او را از طرف طلبكار به عنوان صدقه به فقير بدهد، و در فقير شرط نيست كه سيد نباشدهرچند احوط است، مگر اينكه خود طلبكار نيز سيد باشد. و اگر پس از صدقه دادن او را پيدا كند واجب نيست دوباره طلب را بپردازد، و در صورتي كه طلبكار به صدقه راضي نشود بنابراحتياط حاكم شرع طلب او را از بيت المال جبران نمايد.

مساله 2283- اگر مال ميت بيشتر از خرج واجب كفن و دفن و بدهيهاي او نباشد، بايد مالش را به همين مصرفهابرسانند و به وارث او چيزي نمي رسد.

مساله 2284- اگر كسي مقداري پول طلا يا نقره و يا چيزهاي مثلي [1] ديگري از اين قبيل را قرض بگيرد و قيمت آن ترقي يا تنزل كند، چنانچه همان مقدار را كه گرفته پس دهد كافي است،

---