مسائل شفعه

هرگاه يكي از دو شريك تمام يا قسمتي از سهم خود را به غير شريك خود بفروشد، شريك ديگر حق دارد معامله را به نفع خود برگرداند و قيمت تعيين شده را بپردازد و آن را تملك نمايد، اين حق را "حق شفعه" مي‌گويند.

مساله 2091- حق شفعه فقط در مالي كه مشاع و مشترك باشد ثابت است، پس اگر ملكي مشاع بوده ولي تقسيم شده باشد و سپس يكي از آنان سهم خود را بفروشد، براي ديگري حق شفعه ثابت نيست، چنانكه براي همسايه ملك نيزحق شفعه ثابت نمي باشد.

مساله 2092- حق شفعه منحصر به موردي است كه عين فروخته شده فقط بين دو نفر پس اگر بيش ازدو نفر شريك باشند و يكي از آنان سهم خود را بفروشد، هيچ كدام مشترك باشد. از شركا حق شفعه ندارند، بلكه اگر جز يك نفر بقيه شركا سهم خود را در يك معامله بفروشند، ثبوت حق شفعه براي آن يك نفر محل اشكال است .

مساله 2093- حق شفعه در چيزهاي غير منقول كه قابل تقسيم باشند - مانند زمين و خانه و باغ - قطعي است، ولي درچيزهاي ديگر محل اشكال است و احتياط در مصالحه مي‌باشد. همچنين اين حق در مورد فروش خانه و زمين و مغازه قابل تقسيم قطعي است، ولي در مورد بخشش به عوض يا صلح آنها محل اشكال است . و در هبه مجاني و قرار دادن مهريه حق شفعه ثابت نيست .

مساله 2094- اگر زمين مشترك نباشد ولي راهرو يا آبروي آن مشترك باشد و زمين با آبرو يا راهرو فروخته شود حق شفعه ثابت است .

مساله 2095- هرگاه خريدار مسلمان باشد شريكي كه مي‌خواهد از حق شفعه عليه او استفاده كند بايد مسلمان باشد، خواه فروشنده مسلمان باشد يا كافر. پس كافر عليه مسلمان حق شفعه ندارد، زيرا حق شفعه نوعي تسلط برديگري است و كافر بر مسلمان تسلط ندارد. و در صورتي كه خريدار مسلمان نباشد لازم نيست شريك مسلمان باشد.