تكفل خود دارد ازدست ندهد، پس اگر با رفتن به حج مجبور شود مثلا زمين كشاورزي خود را بفروشد يا سرمايه و يا منبع درآمد خود راكه مورد احتياج اوست صرف حج كند و پس از بازگشت چيزي كه با آن كسب كند نداشته باشد مستطيع نيست .

مساله 1917- كسي كه بدون داشتن خانه ملكي نياز او برطرف نمي شود و به مشقت مي‌افتد، وقتي حج بر او واجب مي‌شود كه پول خانه را هم داشته باشد.

مساله 1918- زني كه مي‌تواند به حج برود اگر بعد از برگشتن مالي از خود نداشته باشد و شوهرش هم مثلا فقير باشدو نتواند مخارج او را بدهد و ناچار شود كه به سختي زندگي كند، حج بر او واجب نيست، ولي اگر شوهرش تمكن داردو مخارج او را مي‌دهد با داشتن هزينه رفت و برگشت مستطيع مي‌شود.

مساله 1919- كسي كه در راه حج براي خدمت يا رانندگي يا خبرنگاري و امثال اينها اجير مي‌شود، يا به عنوان روحاني كاروان يا ناظر يا پزشك يا پرستار و يا عناوين ديگر او را به حج مي‌برند و مي‌تواند با انجام كارش بدون زحمت حج كامل را بجا آورد و هزينه افراد تحت تكفل خود را نيز تا هنگام برگشت دارد، پس از پذيرفتن اين قبيل خدمات حج بر او واجب مي‌شود، و در اين قبيل افراد لازم نيست بعد از برگشتن سرمايه و ملكي داشته باشند.

مساله 1920- اگر مخارج رفت و برگشت سفر حج و مخارج عائله كسي را در مدتي كه به حج مي‌رود و برمي گردد به او بدهند كه حج بجا آورد ولي ملك او نكنند، در صورتي كه اطمينان داشته باشد از او پس نمي گيرند حج بر او واجب مي‌شود. همچنين اگر اين مخارج را به او ببخشند و شرط كنند كه حج بجا آورد، بنابراحتياط واجب بايد قبول نمايد وحج بر او واجب مي‌شود، هرچند قرض داشته باشد و موقع برگشتن مالي كه بتواند با آن زندگي كند نداشته باشد، ولي اگر قبول بخشش براي او مستلزم ذلت و خواري باشد قبول آن واجب نيست .

مساله 1921- كسي كه مخارج او را داده اند و حج بر او واجب شده و آن را بجا آورده، چنانچه مالي از خود پيدا كندلازم نيست دوباره به حج برود، هرچند احوط است .

مساله 1922- ميزان در وجوب حج، استطاعت از جايي است كه فعلا در آنجا مي‌باشد. پس اگر كسي در وطن خودسكونت دارد و در آنجا مستطيع نيست حج بر او واجب نمي باشد، هرچند به مقدار حج ميقاتي [1] مال داشته باشد. ولي اگر براي كاري به ميقات رفت يا مثلا براي تجارت به جده

---