جواب : 1 و 2 - اگر حرجي بودن زندگي با زوج مستند به زوج باشد بعيد نيست كه قاضي شرع بتواند زوج را وادار به طلاق، و در صورت امتناع او، قاضي شرع اقدام به طلاق نمايد، ولي اگر مستند به زوجه باشد مشكل است .

سؤال 731 معيار در عسر و حرج كه موجب طلاق گردد چيست ؟ آيا مربوط به عرف است و يا تنها تشخيص آن با نظر حاكم شرع مي‌باشد؟

جواب : تشخيص آن با قاضي شرع جامع الشرائط است و قاضي شرع جامع الشرائط فتوي طبق نظر خود حكم مي‌كند و قاضي شرع منصوب [1] از طرف او تابع نصب است در غير اين فرض كسي حق حكم ندارد و اگر حكم كند حكمش نافذ[2] نيست .

سؤال 732 دختري هنگام عقد با يك مرد غير ايراني شرط كرده مدت ده سال در قم سكونت نمايد و زوج قبول كرده است ولي زوج پس از دو سال زندگي به اين شرط پشت پا زده و با مراجعت به وطن خود در خارج ايران خواهان رفتن زوجه به آن كشور مي‌باشد; اما زوجه به استناد شرائط منعقده حين عقد نمي خواهد از ايران به كشور خارج مهاجرت نمايد و در نتيجه در موضعي قرار گرفته كه چاره اي جز درخواست طلاق ندارد، عليهذا دو سؤال ذيل مطرح است : 1 - آيا حق طلاق به عهده زوجه قرار مي‌گيرد يا خير؟ 2 - چنانچه زوج به درخواست زوجه پاسخ مثبت گفته و طلاق بدهد آيا زوجه به تمام مهريه معينه حق دارد يا كمتر از آن ؟

جواب : در فرض سؤال، اختيار طلاق در دست زوجه نيست ولي بر او واجب نيست كه از ايران قبل از پايان مدت اشتراط، خارج شود و در اين فرض اگر زوج از اداء حقوق او با رعايت شرط مذكور امتناع نمايد زوجه مي‌تواند به مقام صالح قضايي مراجعه كند تا قاضي شرع، زوج رامجبور كند كه يا حقوق زوجه خود را اداء نمايد و يا او را مطلقه كند و اگر زوج، طلاق رجعي بدهد يا اينكه طلاق ندهد، زوجه حق مطالبه تمام مهر خود را دارد و اگر به طلاق خلع توافق نمايند هر چه در برابر طلاق، بذل كرده باشد متعلق به زوج است و زوجه حق مطالبه بقيه را دارد.

---