نام کتاب : مباني فقهي حكومت اسلامي نویسنده : منتظري، حسينعلي جلد : 1 صفحه : 53
تبيين مفاهيم فقه مالي نگارش يافته نمونه ديگري است، و كتاب الشهاب الثاقب
فيض كاشاني در اثبات وجوب عيني نماز جمعه نيز يك نمونه ديگر.[1]
از جمله علماي اين دوره "سيد نعمت الله جزائري" نيز درباره ولايت فقها و
حجيت فتواي آنان كتابي دارد به اسم منبع الحياة و حجية قول المجتهد، كه از جمله
تك نگاريهاي اين دوره در فقه حكومتي به شمار ميآيد.[2] و از اين قبيل آثار فقهي در
اين دوره بيش از اينها نگارش يافته است، ولكن در اينجا امكان معرفي همه آنها وجود ندارد.
فيض كاشاني اصولا داراي گرايش اصيل سياسي در آثار فقهي خود
است، چنانچه او مانند شهيد اول در كتاب ذكري، در كتاب مفاتيح الشرايع "عبادات
و سياسات" را به گونه اي مخلوط به عنوان يكي از شاخه هاي اصلي فقه اسلامي
معرفي كرده است .[3]
او به ولايت فقيه معتقد است و ميگويد: "انجام قضاوت و حكومت در ميان
مردم، اقامه حدود و اجرا و اعمال ساير سياسات اسلامي در زمان غيبت از
ضروريات دين است" و به تفصيل در اين زمينه ها سخن ميگويد. فيض هر مطلبي را
كه در كتاب فقهي مفاتيح الشرايع آورده، معتقد است كه در زمان غيبت
لازم الاجراست .
او به جهاد ابتدايي معتقد نيست و آن را از شؤون امام معصوم ميداند و از كتاب
خود مبحث جهاد را حذف كرده است . عين كلام فيض در اين باره چنين است :
"في الجمله وجوب جهاد، امر به معروف و نهي از منكر، تعاون بر بر و تقوا،
فتوا دادن و حكومت بحق در بين مردم، اقامه و اجراي حدود و تعزيرات و ساير
سياسات ديني از ضروريات دين بوده و قطب اعظم دين همينها هستند. اينها
مهمترين مقصودي است كه خداوند، پيامبران را براي آن مبعوث فرموده است ;
و اگر اينها تعطيل و ترك شوند، در واقع نبوت انبيا ترك شده و ديانت از هم
پاشيده و جهالت و گمراهي شيوع يافته است . در اين صورت است كه كشورها
ويران و مردم هلاك ميشوند، پناه ميبرم به خدا از چنين وضعي ; الااينكه از
مجموع اينها جهاد دعوتي و غير دفاعي كه براي دعوت ديگران به پذيرش
اسلام صورت ميگيرد، از شؤون امام معصوم است و در آن اذن او شرط است ;
لذا در زمان غيبت او ساقط ميباشد. براي همين خاطر است كه احكام آن را در
[1] الشهاب الثاقب في وجوب صلاة الجمعة العيني تأليف مرحوم فيض كاشاني، چاپ بيروت، منشورات موسسة الاعلمي للمطبوعات .
[2] منبع الحياة و حجية قول المجتهد مرحوم سيد جزايري نيز به ضميمه كتاب الشهاب الثاقب مرحوم فيض در بيروت به چاپ رسيده است . البته آراي ولايت فقيه به دليل اخباري بودن به نحو ديگري است، لكن بحث ما در تاريخي قضيه است .
[3] مفاتيح الشرايع، ج 1 / 7_8، با تحقيق سيدمهدي رجايي، چاپ كتابخانه آيت الله نجفي مرعشي - قم .
نام کتاب : مباني فقهي حكومت اسلامي نویسنده : منتظري، حسينعلي جلد : 1 صفحه : 53