نزديك ترم و موجودات مجرد كامل تر از موجودات مادي هستند و در بين موجودات مادي هم هر كدام لطيف تر باشند كمالشان بيشتر است . روحيه خودبيني و خودمحوري كه در بعضي ماها ديده مي‌شود، منشاء آن همين روحيه شيطان است كه چه بسا انسان حاضر نمي شود حرف حقي را بپذيرد و تسليم حق گردد.

مقايسه خاك و آتش توسط شيطان

"و استهون خلق الصلصال"

(و كوچك شمرد خلقت گل خيلي خشك شده را.)

اشتباه شيطان اين بود كه آتش را با خاك مقايسه كرد. حالا در اين مقايسه ممكن است يك كسي بگويد كه آتش لطيف و خاك كثيف تر است، اما در جواب اين مقايسه بايد گفت كه كمال حضرت آدم به آن روح مجرد و كاملي بود كه داراي علم و ادراك بود، همان طوري كه خداي تعالي در قرآن مي‌فرمايد: (و علم آدم الاسماء كلها ثم عرضهم علي الملائكة)[1] خداوند به آدم تعليم اسماء كرد سپس آنها را بر ملائكه عرضه كرد. يعني موجود خاكي در مقام تجرد به جايي مي‌رسد كه علم و كمال و احاطه به موجودات و حقايق عالم پيدا مي‌كند. لذا شيطان اينجا اشتباه كرد كه خاك و آتش را با هم مقايسه كرد، و اگر كمالات حضرت آدم را در مقايسه به حساب مي‌آورد چنين اشتباهي را مرتكب نمي شد.

بعضي ها خواسته اند بگويند اصلا خود خاك بر آتش فضيلت دارد و شيطان بي جهت اين دو را با هم مقايسه كرد، براي اين كه خاك منشاء بركات است چرا كه در خاك درخت و گياه مي‌رويد، اما آتش آنها را مي‌سوزاند. پس خاك كه سبب نشو و نمو و كمال نباتات و حيوانات و انسانهاست، بر آتش كه سبب فنا و نابودي آنها مي‌شود مقدم است . و اگر شما امانتي را به خاك بسپاريد نگهداري مي‌كند، اما

---