افتادند. در مورد آدم هم دارد: (فاذا سويته و نفخت فيه من روحي فقعوا له ساجدين)[1] پس چون درست كردم او را و روح در او دميدم براي او سجده كنيد (فسجد الملائكة كلهم اجمعون الا ابليس)[2] پس همه ملائكه سجده كردند مگر ابليس . در رابطه با اين مطلب بعضي از دراويش مي‌گفتند كه حق با شيطان است و شيطان را شيخ الموحدين مي‌گفتند و عقيده داشتند همان طور كه شيطان براي غير خدا سجده نكرد ما هم براي غير خدا سجده نمي كنيم ! اينها طرفدار شيطانند.

آيا شيطان از ملائكه بود؟

بحثي هست كه آيا شيطان از ملائكه بوده است يا خير. چون ظاهر استثناء اين است كه مستثني متصل باشد، و از اين كه شيطان را استثناء مي‌كند معلوم مي‌شود كه ابليس هم از ملائكه بوده است . ولي بعضي گفته اند شيطان از ملائكه نبوده، كه ظاهرا هم بايد اين درست باشد. بايد گفت شيطان عالم جن و نسناس بوده و چون نسناس زياد معصيت خدا را كردند خدا هم نسلشان را منقرض كرد، و به دليل اين كه مقام شيطان شامخ بود او را در ميان ملائكه بردند و در شمار ملائكه بود. لذا قرآن هم مي‌فرمايد: (كان من الجن ففسق عن أمر ربه)[3] شيطان از جنس جن (از موجودات پوشيده) بود پس از اطاعت امر پروردگار خود سرپيچيد. ظاهر اين آيه چنين است كه شيطان از ملائكه نبوده است . در هرحال وقتي فرمان حق تعالي صادر مي‌شود كه ملائكه براي آدم سجده كنند، اين فرمان شامل شيطان هم كه بين ملائكه بوده است مي‌شود و لذا شيطان هم بايد فرمان خداي تعالي را اطاعت كند.

اما در رابطه با اسم شيطان مي‌گويند: اسمش عزازيل است، و او را "ابليس"

---