شايد اشاره به خداشناسي باشد كه بالاتر از مسأله خداداني است .

خداشناسي يعني يافتن خداوند و درك خداوند به وسيله علم حضوري . انسان همان گونه كه قوه ذائقه، لامسه، شامه و غيره يا فطرت و غرايزي دارد و به وسيله آنها حقايق خارجي را مي‌يابد، يك حس و غريزه خداشناسي نيز در وجود انسان نهفته است كه بالاتر از خود را مي‌يابد كه به او وابسته است و از پيش خود چيزي ندارد و آيه شريفه به همين فطرت و غريزه اشاره دارد.

اين اجمالي بود كه ما در اينجا عرض كرديم . اما تفصيل اين مطلب محتاج است به اين كه برويم فلسفه و مقدمات را يك يك بررسي كنيم و اشكال و اعتراضهايي را كه دارند بگوييم .

پس اجمالا "اول الدين ..." يعني اول دين - كه گفتيم دين سه قسمت است : اصول دين و اخلاق و فروع دين - شناخت و معرفت خداوند است كه از اصول دين است، "و كمال معرفته التصديق به" يعني كمال معرفت خدا اين است كه تصديق به خدا كني . تصديق به معناي باور آمدن است، باور آمدن هم در اثر يافتن است، كه اسمش خداشناسي است . آن اولي در حقيقت خداداني است، اين دومي خداشناسي است، خداشناسي حقيقي اين است كه انسان خدا را بيابد.

اينجا عبارت حضرت سيدالشهداء(ع) روشن مي‌شود كه فرمود: "كيف يستدل عليك بما هو في وجوده مفتقر اليك"[1] اصلا ما چرا از موجودات، خدا را بيابيم ; اول خدا را مي‌يابيم ; يعني اول حقيقت هستي غيرمتناهي را درك مي‌كنم، بعد مي‌گويم اين هستي غيرمتناهي جلوه هايي دارد. اين بي انصافي است كه شما از جلوه ها پي به خود او ببريد. اگر انسان چشم دلش باز باشد اول صاحب عكس ها را مي‌بيند و بعد مي‌فهمد كه اين عكس ها جلوه صاحب عكس است .

---