از: 31 تاريخ: 10/ 11/ 50

به: 312 شماره: 3378/ 21

موضوع: اقدامات گلپايگانى‌

شب پنج‌شنبه 7/ 11/ 50 در تهران در منزل آيت‌اله‌زاده خوانسارى آقاى علوى داماد آيت‌اله گلپايگانى اظهار داشتند كه از طرف آقاى گلپايگانى آمده‌ام كه با آل طه ملاقات كنم و موضوع ديگر اينكه راجع به اين فيلم محلل‌[1] كه قرار است در سينماها اجرا گردد از طرف آقاى گلپايگانى پيغام آوردم كه آقاى خوانسارى اقدام كنند كه عملى نشود در همان مجلس آيت‌اله‌زاده خوانسارى تلفن كردند و براى روز شنبه ساعت 10 وقت ملاقات گرفتند و گفتند در موضوع فيلم هم با آقاى باهرى مذاكره شده وعده دادند روز يكشنبه قرار است من اين فيلم را به بينم و چنانچه صلاح نباشد تعطيل ميشود ولى آقاى علوى صبح پنج‌شنبه با اتومبيل آقاى احمد حسينى چاوشى به قم آمدند و تا شنبه صبر نكردند براى ملاقات با آل طه ضمنا سيدمهدى گلپايگانى در قم اظهار ميداشت كه اگر اقدام مؤثر نشود قرار است آقا راجع به گرفتن آل طه و منتقل كردن حسينى و فيلم محلل سخنرانى كنند وى افزود كه قرار است در مسجد جامع تهران از علماء تهران مجلسى گرفته شود براى تعظيم از آقاى فلسفى:

نظريه شنبه- نظرى ندارد.

نظريه يكشنبه- بگزارش عملياتى خبر مراجعه شود. شراره‌

نظريه سه‌شنبه- مفاد گزارش بنظر صحيح ميرسد فيلم محلل هم چند روزى در قم بنمايش گذاشته شد چون بين روحانيون سوء اثر گذاشته بود نسبت برداشتن آن اقدامات لازم بعمل آمد. بگزارش عملياتى خبر مراجعه شود. شرربار

نمايش تصوير

[1] .. رژيم پهلوى كه همواره درصدد خارج كردن دين از صحنه اجتماع بود، با بكارگيرى شگردهاى مختلف فرهنگى و هنرى تلاش مى‌كرد به سياست دين‌زدائى خودش در ميان مردم مسلمان ايران تحقق بخشد. از اين‌رو در سال 1340 به عنوان سال كوروش و سال برگزارى جشنهاى 2500 ساله حركت اسلام ستيزانه خودش را در شكلهاى گوناگون طراحى كرد. هرچند، حضور همه‌جانبه امت مسلمان ايران پس از فوت مرحوم آيت‌اله بروجردى در صحنه اجتماع و هماهنگى‌شان با روحانيت در جريان نهضت پانزده خرداد به رهبرى حضرت امام خمينى چنان هراسى در دل رژيم افكنده بود كه تا اين مقطع تاريخى نتوانست بطور علنى ابعاد ضديت خود را با دين عملى سازد. اينك پس از ده سال مخالفتهاى پيدا و ناپيدايى رژيم عليه مقدسات اسلامى، سناريو« فيلم محلل» به اداره كل نظارت و نمايش وزارت فرهنگ و هنر فرستاده شده و با سرعتى كم‌نظير به تصويب رسيد و با شتابى وصف‌ناپذير در عرض سه ماه تبديل به يك فيلم سينمايى گرديد، يعنى تبليغات اين فيلم از 17 دى( سالروز بى‌حجابى اجبارى رضاخان پهلوى) شروع و در شش بهمن( سالروز به اصطلاح انقلاب سفيد محمدرضا پهلوى) به نمايش درآمد. در اولين روز نمايش روزنامه كيهان شماره: 608562 بهمن 1350 در صفحه 18 با تصويرى بزرگ نوشته بود:« مردى كه زندگى سعادتمندانه‌اى دارد، در اثر يك سوءتفاهم همسرش را طلاق مى‌دهد و محضردار اشتباها زن را سه طلاقه مى‌كند و مرد كه به اشتباه خود پى برده است به جستجوى« محلل» مناسبى مى‌پردازد كه بتواند همسرش را به زندگى خود برگرداند اما ...« پروانه فيلم مذكور: در 3/ 9/ 1350 بشماره: 111/ 4 بنام مهدى ميثاقيه صادر شده است. و در پرسشنامه صدور پروانه فيلم‌سازى چنين آمده است:

1- عنوان فيلم: محلل

2- تهيه‌كننده: مهدى ميثاقيه. سناريونويس: نصرت‌اله كريمى. كارگردان نصرت‌اله كريمى.

3- بازيگران نقش نخست: نصرت‌اله كريمى

4- استريوئى كه اين فيلم در آن ساخته مى‌شده: استريو ميثاقيه

5- نوع فيلم 25 ميليمترى

6- مدت تقريبى نمايش: 110 دقيقه ر. ك: فصلنامه ياد، شماره اول زمستان 1364 صص: 21/ 120 و شماره دوم و سوم تابستان 1365 صص: 295 به بعد.

استاد شهيد علامه مرتضى مطهرى در مقاله‌اى با عنوان« فيلم محلل» فيلمى كه سراسر قلب، مسخ و تحريف است» نوشته است: چند هفته قبل اعلانى بسيار وقيح و زننده در روزنامه‌ها ديده مى‌شد كه علاقمندان به عفت عمومى را سخت ناراحت كرده بود و غالبا درباره زنندگى آن اعلان صحبت مى‌كردند، از قرائن پيدا بود بنا است كه فيلمى تحت عنوان« محلل» نشان داده شود، هدف فيلم هم از اول معلوم بود، طولى نكشيد كه شنيديم آن فيلم آغاز شده و در بسيارى از سينماهاى پايتخت و شهرستانها نشان داده مى‌شود ... هر چند اين فيلم از نظر هنرى و فكرى مبتذل است اما نظر به اينكه طورى تنظيم شده كه قانون« محلل» را كه در قرآن مجيد به آن تصريح شده است بى‌پايه و ستمگرانه جلوه مى‌دهد و طبعا در روحيه طبقه جوان كه از ماهيت و فلسفه آن بى‌خبرند اثر بدى مى‌گذارد ... من پياده آن فيلم را بر روى كاغذ خواندم. ديدم سراسر قلب و تحريف است چه از نظر قانون محلل و چه از نظر واقعياتى كه در جامعه ما در گذشته و حال جريان داشته و دارد. تهيه كنند فيلم از آنجا كه نظر تبليغاتى داشته و نمى‌توانسته با خود واقعيت مواجه گردد، زيرا ارائه عين واقعيت از وجهه تبليغاتى كه او در نظر داشته است نتيجه معكوس مى‌داده يعنى به نفع قانون محلل تمام مى‌شده است-، ناچار برخلاف اصل صداقت رفتار كرده است. هم قانون محلل را مسخ كرده است و هم صحنه‌هائى ساختگى كه مشابه آنها هيچ وقت در جامعه ما وجود نداشته و ندارد آفريده است، در حقيقت به جامعه‌ايكه خود در آن زندگى مى‌كند افترا بسته و بهتان زده است وظيفه يك فيلم‌ساز اين است كه جريانات واقعى را روى صحنه بياورد و انتقاد كند، نه آنكه صحنه‌هاى صددرصد خيالى از خود بسازد و به دروغ جامعه خود را متهم سازد و موجبات گمراهى افكار را نسبت به جامعه فراهم كند. اين است كه اين فيلم گذشته از جنبه اسلامى از جنبه ملى نيز يك خيانت است. ر. ك: مرتضى مطهرى، امدادهاى غيبى در زندگى بشر بضميمه چهار مقاله ديگر، صص: 191

برابر اسناد موجود، ساواك در گزارشى درباره« فيلم محلل» گفته است:

تاريخ: 13/ 11/ 50

گزارش

درباره: فيلم محلل

محترما باستحضار ميرساند.

بطوريكه گزارش رسيده از ساواك تهران نشان ميدهد شخص ناشناسى به شيخ محمدتقى فلسفى واعظ اظهار داشته از طرف آيت‌اله غروى كاشانى آمده تا درباره فيلم محلل كه در روزنامه كيهان درباره آن تبليغ ميشود صحبت نمايم كه شما با آيت‌اله خوانسارى تماس گرفته و ترتيبى بدهيد كه از نمايش فيلم مزبور جلوگيرى بعمل آيد. متعاقب اين موضوع محمدتقى فلسفى جوابا اظهار داشته من و آيت‌اله خوانسارى اقداماتى انجام داده‌ايم، حال تا چه حد نتيجه بدهد معلوم نيست. اين فيلم از طرف بهائى‌ها و بمنظور اهانت به اسلام تهيه شده است و به آيت‌اله غروى كاشانى بگوئيد در حد قدرتمان اقدام نموده‌ايم.

نظريه: بطوريكه استنباط مى‌گردد نمايش فيلم محلل در جامعه روحانيت موجب ناراحتى عده‌اى از متعصبين مذهبى گرديده كه بهمين جهت برخى از آنان درصدد برآمده‌اند كه عكس‌العملهائى در مقابل نمايش آن نشان دهند با عرض اينكه پيش‌بينى‌هاى مراقبتى بعمل آمده و مراتب بشهربانى اعلام گرديده بنظر ميرسد چنانچه از نمايش اين فيلم در شهرستان قم جلوگيرى بعمل آيد در جلب جامعه روحانيت بويژه در شرايط فعلى حسن اثر بخشد مراتب استحضارا معروض مى‌گردد.

وثوقى 13/ 11/ 50

312- ازغندى

اداره يكم عمليات و بررسى مبينى

در گزارش ديگرى به تاريخ 12/ 11/ 50 ساواك از كنترل تلفن منزل آقاى فلسفى گزارش زير را استخراج كرده است:

شخص ناشناسى بنامبرده بالا اظهار نمود اين بهائيان و كمونيستها دست بدست هم داده با آن ميثاقيه پدر سوخته بيشرف فيلمى تهيه كرده‌اند بنام محلل كه در آن مستقيما به آيات قرآن و قانون اسلامى اهانت شده اين چه وضع مملكتى است چه كسى اينها را اجازه ميدهد چه كسى بايد از قران ما حمايت كند آن ميثاقيه كثيف كه 12 سال چكسلواكى بوده اينها چيست كه درست ميكند اين چه وضعى است آن وضع مدارس دختر و پسر آن كلاسهاى راهنمائى. آخر ما به كى درد دلمان را بگوئيم فقط اميد ما شما هستيد فلسفى جواب داد آقا من خودم هم متحريم و تا آنجائيكه قادر باشم عمل ميكنم همه ملتهب هستند همه ناراحتند اين قيام بر ضد قرآن است چه بكنيم. هر قدر شما متأسف هستيد مرا ده برابر خودتان ناراحت بدانيد و تا آنجائيكه در قدرت داشته باشم اين وظيفه دينى است و براى خدا انجام ميدهم دعا كنيد اثرى داشته باشد.