افعالى كه موجب كشت ملكات و افعال فاضله در اهالى شهرها و تدابير حفظ و استمرار آنها است»[1]

ماهيت يا چيستى و حقيقت يا هستى فقه اعم از اصل وجود و ضرورت، سنخ موجوديت، خاستگاه، جايگاه، روابط آثار آن و رابطه‌اش با ديگر علوم از نظر عالمان دينى و سياسى اسلان دور نمانده است، به ويژه آن‌كه آنان فقه را در كنار علم سياسى مى‌دانند، آيت اللّه العظمى گلپايگانى قدّس سرّه در انديشه‌ها و مواضع فقهى و سياسى خود به منظور اثبات موضوعيت و گستردگى و جامعيت فقه سياسى به عنوان زيربنا و اساس نظام سياسى اسلام و تشكيل تأسيس دولت اسلامى و فى الجمله اثبات سياسى بودن جامع و كامل دين اسلام و مكتب سياسى اسلام وارد علوم مدنى كه اعم از علم اخلاق و علم سياست مدنيه است مى‌شود و موضوع اصلى فقه سياسى خود را شريعت و مردم مى‌داند به اين معنا كه نمونه‌هايى از فقه سياسى اقتصادى، فقه دفاعى، حقوق و احكام اسلام را در كنار سياست و حكومت بيان مى‌كند. آيت اللّه العظمى گلپايگانى قدّس سرّه با توجه به مبانى اعتقادى، فقه سياسى خود را راهنماى عملى و علمى دانش‌پژوهان قرار مى‌دهد و اصالت دانش سياسى فقه سياسى را به عنوان يك جريان فكرى عمده و نيرومند در فقه شيعه متذكر مى‌شوند، ايشان ولايت فقها را در عصر غيبت در سه منصب، بيان احكام، اجراى‌

[1]- ابو نصر فارابى، الملة و نصوص اخرى، پيشين، ص 59.