صلب‌[1] است يا نه؟ با رحمت و شفقّت است يا صاحب قساوت؟ ميل او بيشتر به هزل است يا جدّ؟ در لهو و لعب بسيار مى‌كوشد يا نه؟

بايد كه رسول در تحقيق و تشخيص اين امور، كمال جدّ و جهد بنمايد تا اگر وقتى منازعتى در ميان آيد و ملك قصد آن پادشاه و اراده تسخير ناحيه‌اى يا فتح قلعه‌اى از آن ملك داشته باشد، تصرّفى حاصل باشد. و همچنين بايد كه رسول تحقيق منازل و راهها و آبها و كوهها و عقبه‌هاى آن ولايات نمايد و بداند كه از آبها با لشكر توان گذشت يا نه؟ و بداند كه معبرهاى آبهاى بزرگ كجاست؟ و آزوقه هر ناحيه چگونه است و علف كجا يافت مى‌شود؟ و اتّصال هرجا به ملك بيگانه و آشنا و ارتباط هر ناحيه به هركس و لشكر هرجا و مستحفظان قلعه‌ها و كيفيّت قلاع و مواضع حصين استعلام مى‌نموده باشد، نه به حدّى كه اين امور آشكار گردد و باعث توهّم و خوف ايشان شود و به تقريب آن تهييج فتنه شود، بلكه امور مذكوره بر وجه لطيف حكيمانه كه مفضى به آفتى نباشد استعمال شود.

و بايد كه با رسول جمعى باشند كه بر حقيقت حالات مطّلع باشند، و روزنامه به تفصيل در همه باب مى‌نوشته باشند، و اگر متعدّد باشند بهتر است. چه پادشاه تفصيل هريك را ملاحظه نمايد و موافقت و مخالفت آن را با يكديگر منظور دارد، و در اين باب در خفيّه تأكيد نمايد كه از جزئيّات و كلّيات چيزى نگذارند كه ننويسند و به عرض نرسانند. و به احتياط نزديكتر آن است كه پادشاه پيش از آنكه رسولان او داخل ملك او شوند، چون نزديك به سرحدّ رسند، امينى بفرستد كه تفاصيل و روزنامه‌هايى كه نوشته‌اند گرفته، سر به مهر به حضور آورد تا ايشان را راهى به تغيير آن بنابر ظهور مصلحتى نباشد و همه چيز به راستى به پادشاه رسد.

و امّا آداب سلوك با ايلچيان و رسولان پادشاهان آن است كه چون ايلچى به سرحدّ ملك برسد، امير سرحدّ قاصدى به سرعت بفرستد و عرض نمايد كه كيست كه مى‌آيد و با او چند سوار و پياده است و آلت و تجمّل او به چه اندازه است و به چه كار آيد؟ و امير سرحدّ نسبت به ايشان مهربانى بر وجه مقرّر بنمايد، و معتمدان همراه كند تا ايشان را به‌

[1] - استوار، قوى.