و سخت در خشم شد و از بيم لرزه بر من افتاد. آواز داد كه، «ابو الحسن عقيلى را بخوانيد تا مشرف باشد كه اين تاجيكان همه يكى باشند و محابا در پيغام دهند و ايشان را پيش يكديگر روى باشد.»

البته دم نزدم كه جاى آن نبود. ابو الحسن بيامد. او را گفت: «ابو نصر را با كسى در صلاح من خويشاوندى نباشد. بر وى مشرف باش تا پيغام مرا بدان لفظ كه شنيده است بگذارد.» و پيغام كه داده بود با وى بازگفت. نزديك خواجه رفتم. چون هردو را ديد، گفت: «هان! چه صاعقه‌اى آورده‌ايد؟ پيغامگزار كيست؟» گفتم: «من كه بو نصرم پيغام با صاعقه من دارم و اين آزاد مرد مشرف است.» و آغاز كردم و پيغام را بر وجه درشت‌تر از آن بگذاردم كه داده بود. خواجه بخنديد و گفت: «طرفه كارى است كه مرا با اين مرد افتاده است. تو كه بو نصرى گواه منى، و برادرش و اولياى حشم كه در اين تدبير با ايشان مشاورت مى‌كرد كه من در اين باب چه گفته‌ام. امّا امروز هرچند از آن بيشتر گفته آيد، سود كمتر دهد. سلطان را بگوييد كه سود در خطر است و خوارزمشاهان را آسان برنتوان انداخت، و ولايتى به اين بزرگى نتوان گرفت بى‌مخاطره و مردان بيش داشتن.

روز سخن نيست كه دشمن نزديك رسيده. امروز روز شمشير زدن است، نه روز سخن گفتن. تدبير آن بسازد كه مردم پيش فرستد تا اين سگان را قهر كنند كه ايشان را چندان قدرى نيست. و اگر اجازت باشد، من پيش كار روم و اين شغل را كفايت كنم. آنگاه، چون مراد حاصل شود، احمد حسن در دست است. آنچه مراد باشد بفرمايد.»

بازگشتيم و از پردلى خواجه در عجب مانده بوديم و پيغام را بگذرانيديم. نيك بشنود و دم نزد. و در آن دو روز فتح برآمد و مراد به تمامى حاصل شد و كس به سر اين سخن نرفت‌[1]. [200 ب‌][2]

و شرط احتياط آن است كه هرگاه پادشاه با وزرا و امرا و خواصّ مشورت نمايد و جانبى را اختيار نمايد، به ايشان نفهماند كه كدام جانب را اختيار كرده تا سرّ آشكار نگردد، بلكه با هريك گفت و شنيد و مناظره و استكشاف نمايد تا وقتى كه حقيقت حال‌

[1] - بيهقى در تاريخ خود صورت اين واقعه را آورده است: نك: ج 2، صص 821 تا 825.

[2] - مطابق ارجاع نويسنده، ادامه نوشتار از صفحه 200 ب نقل مى‌شود.