جميع شرابخانه‌ها و بيت اللّطف برطرف سازند و اسباب عيش و طرب و آلات مناهى و ملاهى درهم شكنند و مردمان را از شرب شراب و خوردن بنگ‌[1] و بوزه‌[2] و باقى مسكرات منع نمايند؛ و رعايا و متوطّنان بلاد را تمام به محكمه قضات اسلام برده از جميع قبايح و مناهى توبه دهند؛ و در هر محلّه و هر كوچه و جميع مساجد مردمان مقرّر كنند كه عوام را ضروريّات دين و اركان خمسه اسلام تعليم نمايند، و از هركس امرى خلاف شريعت مطهّره واقع شود، به نوعى كه در شرع مقرّر شده، او را به سزا و جزا رسانند. و بنابراين مردمان جميع ممالك محروسه به شرف توبه مشرّف شدند [37 ب‌] و آداب طهارت و نماز و روزه و حجّ و اداى زكات مفروضه ياد گرفتند؛ و از آن مردم كه به حكم شاهى توبه كردند، بعضى از صميم قلب و خشنودى خاطر توبه نمودند و بدان سعادت، [به‌][3] بركت آن پادشاه، فايز شدند، و بعضى از ترس سياست شاهى و خوف دره‌[4] محتسب و شلّاق داروغه و زر سياستى توبه كردند. و بعد از توبه چون اسباب فسق و فجور به‌دست نمى‌آمد، و اگر كسى مخفى به‌دست مى‌آورد موجب تلف جان و فوت مال مى‌شد، از آن احتراز نمودند و عادت طبيعت ايشان از آن برطرف شد. و ديگر آنكه ايشان را معلوم گشت كه شاه بالطبع به فاسق و فاجر و بى‌قيد بد است، و هيچ‌كس از اين طايفه منظور نظر عاطفت و احسان آن حضرت نمى‌گردد و هميشه در مقام تربيت و نوازش سادات و علما و صلحا و اتقيا مى‌باشد و آنانكه به حليه‌ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ‌[5] يعنى: «گراميترين شما نزد خدا پرهيزكارتر شماست» آراسته‌اند و به مزيد كرامت صلاح پيراسته؛ و بدين سبب اين جماعت درجات عالى يافته به انعامات و سيورغالات‌[6] زياده بر زمان سلاطين ماضى موظّف گشته‌اند، ايشان نيز مايل زهد و

[1] - شاهدانه و يا گردى كه از كوبيدن برگها و سرشاخه‌هاى گلدار آن گيرند و داراى مواد مخدره است.

[2] - شرابى كه از آرد برنج و ارزن و جو سازند.

[3] - از مر افزوده شد.

[4] - تازيانه.

[5] - حجرات: 13.

[6] - به نوشته مينورسكى« سيورغال» عاليترين نوع مستمرى در روزگار صفويه بوده است و شخص ذى نفع حقّ داشت مطالبات دولت را از بهره اراضى، كه در حواله‌اى قيد نشده بود، وصول كند و در واقع ملك مزبور همچون ملك موروثى وى مى‌گرديد.« سيورغال» كاربرد ديگرى هم داشته و مشهورترين مصطلح يا مفهوم« معافيت» از پرداخت ماليات و عوارض، همان واژه بوده است. به عبارتى« سيورغال» معافيتى بود دائم و موروث و با آن، ناحيه مشمول معافى در قلمرو حكومت نوعى خودمختارى حاصل مى‌كرد. نك: سازمان ادارى حكومت صفوى يا تعليقات مينورسكى بر تذكرة الملوك، ميرزا سميعا، ترجمه مسعود رجب‌نيا، صص 44 و 162.