حقيقت تطهير نيست؛ نفوس را به صورت و شمايل نفوس غير انسانى در آوردن است. بنابراين سيماها و چهره‌ها از سيما و چهره انسانى تبديل به غير پيدا مى‌نمايد.

اين يك تفاوت ميان گاو پرستان و ستاره پرستان، با انسان خدا پرست بود كه با توجّه به آنچه گفته شد، خوب مشهود ميگردد.

يك تفاوت ديگر آنكه: علوم و احاطه و تجرّد آنها كلّى نمى‌گردد. و از نفوس حيوانيّه و يا فلكيّه و يا جماديّه كه در آن مَحو و فانى شده‌اند بالاتر نميرود و تجرّد بيشترى را نمى‌يابد. فلهذا علومشان هيچگاه علوم توحيدى و معارف الهى نمى‌گردد. امّا انسان خدا پرست كه فانى در خدا مى‌شود، علومش كلّى بتمام معنى الكلمه مى‌شود. و تجرّدش بى نهايت صعود ميكند، و به حقائق توحيد و عرفان دست مى‌يابد.

\*\*\* بارى، اراضى اطراف زينبيّه در آنوقت همه باير و يا سبزى كارى بود. روزى در خدمت ايشان پس از زيارت اهل قبور كه قريب صحن مطهّر است، چون مى‌بايستى به شام برويم و در راه قدرى پياده ميرفتيم به انتظار وصول ماشين، ديديم جماعتى از خشت زنها مشغول خشت زدن ميباشند. ايشان فرمودند: مطلبى تازه برايم منكشف گرديده است و آن چنانست كه: تربيت انسان عيناً به مثابه اين خشتهاست كه اين عمله جات بدان اشتغال دارند. اين خاكها گرچه هر چه بيشتر قابل باشند و چسبنده باشند، خود بخود خشت نمى‌گردند. احتياج به خَلط و مَزج با آب را به قدر معيّن دارند، و سپس ورزيدن آنها را تا ذرّاتشان به هم التيام پيدا نمايد، و پس از آن در قالب ريختن و بدين أشكال مكعّب كه مى‌نگريد در آوردن.

كلام حدّاد: پيروى از خصوص استاد كامل، از ضروريّات مسائل طريق است‌

نفوس بشر هم در تكامل خود نياز به تربيت استاد دارد كه بايد آنها را از