19- تجنيس يا جناس:

)esamonoraP(

چنان است كه در يك يا دو قرينه يا در مصراع و بيتى، لفظهاى متشابه الحروف و مختلف المعنى آورده شود. جناس، اقسامى دارد كه مهمترين آنها در اينجا ياد ميشود:

الف- جناس تام: كه دو لفظ با هم از جهت همه حروف و حركات يكسان است. مثال:

دين به دنيافروشان خرند يوسف بفروشند تا چه خرند.

ب- جناس ناقص: در صورتى است كه دو لفظ از جهت بعضى از حركات مختلف باشد.

مثال: فريب دشمن مخور و غرور مداح مخر.

ج- جناس لفظى: آن است كه دو لفظ، در تلفظ نزديك بهم باشد مانند آوردن صرير بمعنى صداى قلم با سرير بمعنى تخت در يك بيت. شبه جناس لفظى از گفتار سعدى: شيطان با مخلصان برنمى‌آيد و سلطان با مفلسان.

د- جناس خط: يا جناس تصحيف و آن‌چنان است كه دو لفظ در نوشتن مشابه باشد و امتياز آن دو لفظ از يكديگر با تغيير نقطه‌ها صورت پذيرد. مثال:

بنات نبات در مهد زمين بپرورد.

20- قلب معنى) noisreveR (:

چنان است كه نويسنده نسبت به موضوعى دو نظر متخالف يكى از خود و ديگرى از طرف خصم اظهار كند. مثال:

در اين مقدمه به بيان موجزى در معرفى بيست نوع آرايش سخن كه شايع بود اكتفا شد و از باقى آرايشهاى لفظى و معنوى كه جاى‌بجاى در گلستان بكار رفته است در خلال شرح گلستان گفتگو ميشود. انشاء اللّه تعالى و الحمد لله رب العالمين.