(31) ده آدمى بر سفره‌اى بخورند ...

______________________________ (164)- جيفه: بمعنى مردار. جمع آن جيف. در اين فقره شيخ اجل سعدى سه كلمه حكمت‌آميز درج كرده است و مراد از آن كلمات اينكه: نشانه آدمى، انس و اتحاد است و براى طعمه دنيا بجان هم افتادن كار سگان و ديگر ددان است.

شخص گرفتار حرص و آز اگر دنيايى مال و ثروت داشته باشد باز گرسنه‌چشم است و شخص قناعت‌پيشه چون تنها احتياجات ضرورى را ميخواهد، با نانى سير ميشود و كسى كه با خرسندى و علو نظر توانگر باشد باوجود درويشى بر سرمايه‌دار توانگر، رجحان دارد.

(165)-

فرد بر وزن شماره 15

(166)- نان تهى: يعنى نان خالى و بدون خورش.

(167)- ديده تنگ: يعنى چشم تنگ‌نظر و فاقد همت.

(168)-

مثنوى بر وزن شماره 7

(169)- دور: بمعنى چرخيدن و در اينجا بمعنى مدت است.

(170)- منقضى: اسم فاعل از انقضاء بمعنى سپرى.

(171)- بگذشت: بمعنى درگذشت. از اين جهان رفت.

(172)- شهوت: در اصطلاح معرفة النفسى، توجه دادن همه نفسانيات به يك امر است. بطور كلى، شهوت ناپسند است زيرا نفسانيات ديگر و مخصوصا قوه تعقل را مهمل و معطل ميگذارد. اما شهوت در اصطلاح اخلاق، ميل شديد و كوركورانه به هوسهاى پست حيوانى است. جمع شهوت ميشود شهوات با دو فتحه.

\* قاعده راجع به جمع عربى با الف و تاء- بطور كلى عين الفعل «فعله» در صورتيكه حرف صحيح باشد در جمع با الف و تاء مفتوح ميشود مانند: شهوات- جملات، سطوات.

اما اگر عين الفعل، حرف عله باشد به سكون خود باقى ميماند مانند: زوجات.

«شهوت آتش است»: تشبيه بليغ است. تشبيه بليغ آن است كه ادات تشبيه را بيندازند.

(173)- بخود بر: يعنى بر خود.

(174)- تيز مكن: يعنى شديد مكن.

(175)- در آن آتش: يعنى در آتش دوزخ.

(176)- سوز: اسم معنى بمعنى سوختن.

(177)-

در اين مصراع، صبر، تشبيه‌