______________________________ (18)- ملاحده: بيدينان. جمع ملحد و آنها را زنادقه (جمع زنديق) نيز مينامند

\* قاعده راجع به جمع بر وزن فعالله: در عربى، بيشتر در مورد الفاظى است كه بعنوان علم جنس استعمال ميشود مخصوصا هرگاه آن لفظ، ريشه عربى نداشته باشد.

مانند: فراعنه، قياصره، اكاسره.

(19)- با او به حجت برنيامد: نتوانست با استدلال در برابر وى مقاومت كند.

(20)- سپر انداختن: نمودارى از مغلوب گرديدن و تسليم شدن است.

(21)- مرا شنيدن كفر او به چه كار آيد: اشاره است به نهى قرآنى:

إِذا سَمِعْتُمْ آياتِ اللَّهِ يُكْفَرُ بِها وَ يُسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ‌

آيه 14 از سوره نسا. ترجمه: با كسانى كه بشنويد كه آيات خدا را بسخريه ميگيرند و در باره آن كفر ميگويند نشست و برخاست مكنيد.

(22)-

بيت بر وزن شماره 5 با قافيه موصول.

(23)- خبر: در اصطلاح علم درايه، گفتار و كردار پيغمبر است.

حكايت «5» جالينوس، ابلهى را ديد ...

(24)- جالينوس: گاليانوس. پزشك يونانى (131 تا 210 ميلادى)، وى در علم تشريح، اكتشافاتى دارد و گفتارهايى در عربى و فارسى به او منسوب است. در منطق، شكل چهارم قياس اقترانى را شكل جالينوسى ميگويند. در اين شكل، حد اوسط براى صغرى، موضوع و براى كبرى، محمول است و درست عكس شكل اول ميباشد.

(25)-

مثنوى بر وزن شماره 7.

(26)- سبكبار: در اينجا بمعنى سبك عقل است.

(27)- دو صاحبدل نگهدارند مويى: به گفته آقاى دكتر زرين‌كوب، گفتار معاويه را بياد مى‌آورد كه عقد الفريد ضمن فضايل معاويه نقل كرده است با اين عبارت:

لو انّ بينى و بين النّاس شعرة ما انقطعت ترجمه: اگر ميان من و مردم مويى باشد بريده نميشود ... از وى تفصيل خواستند گفت: چون مردم آن مو را بكشند من سست ميگيرم و چون آنها سست گيرند من سخت ميكشم.

(28)- هميدون: هم آن زمان ريشه پهلوى ايدون،n ?otE و اوستايى آن،tnavat ?eA است، بمعنى اين‌چنين، اينگونه.

مفاد شعر اين است كه: دو خصم اگر هردو عاقل باشند يا يكى جاهل و سركش و