______________________________ (595)- تحرير: بمعنى آزاد كردن بنده، مصدر باب تفعيل. مأخوذ از: «حر» و اقتباس شده است از «تحرير رقبه» كه در قرآن مجيد مذكور است. رقبه، بمعنى گردن است. دين اسلام براى آزاد كردن بندگان مقرر داشته كه بعنوان كفاره بعضى از گناهان، بنده آزاد كنند و علاوه‌بر اين، آزاد كردن بندگان در موارد ديگر عملى مستحب و داراى پاداش است. ازاينروى مسلمانان واقعى بندگان خود را بتدريج آزاد ميكردند و بالخصوص مالكان، بنده‌هاى پير را از قيد بندگى آزاد ميساختند. آزاد كردن بنده در اصطلاح «عتق» بكسر عين و سكون تاء ناميده ميشود. امروزه تحرير بمعنى نوشتن با خط روشن و كلمات درست است.

(596)- بار: و «اى بار»، عبارت ندا است.

حكايت «48» حكيمى را پرسيدند كه سخاوت پسنديده‌تر است يا شجاعت ...

(597)- سخاوت و سخاء: بفتح اول، لفظ عربى بمعنى بخشش است.

(598)- شجاعت: بفتح اول بمعنى دليرى است.

درباره مقايسه فضيلت عدالت يا سخاوت با شجاعت، سخنان حكيمانه بسيار در ادب عربى و فارسى موجود است.

(599)-

بيت بر وزن شماره 3 با قافيه مردف.

در مصراع اول، جناس تام بكار رفته است زيرا گور با گور يك لفظ با دو معنى است.

(600)-

قطعه بر وزن شماره 12 با قافيه مردف.

(601)- حاتم طايى: حاتم بكسر ثالث، نام يكى از بخشندگان عرب و شاعر دوره جاهليت است كه بخشش او در ادب عرب و ادب فارسى ضرب المثل است و قصه‌هايى از او در هر دو زبان نقل شده. وى طايى است طايى، منسوب است به «طى» و اين نسبت، خلاف قياس نحوى است. «طى» يكى از قبايل عرب است كه بعد از ويران شدن سد مآرب از يمن به شمال جزيره مهاجرت كرده‌اند و در زمان خود پيغمبر، اسلام آورده‌اند. عدى پسر حاتم از شعراى زمان پيغمبر بوده و رسول خدا را مدح گفته است. ديوان حاتم، اولين بار در لندن بوسيله رزق اللّه حسّون بطبع رسيده و بار ديگر با ترجمه آلمانى چاپ شده است.

(602)- زكاة: زكوة (در خط مصحف) در لغت بمعنى نمو و پاكى است و در اصطلاح فقهى، مقدارى است كه از مال بايد خارج گردد و به مستحقان داده شود و موجب پاكى و افزايش مال ميشود.

(603)- فضله: بفتح اول بمعنى زيادى است و بضم اول، مقابل عمده است و بمعنى بى‌اهميت ميباشد.