نام کتاب : شرح گلستان نویسنده : خزائلى، محمد جلد : 1 صفحه : 18
نشاطتر و خرمتر از جوانان نشان ميدهد تا هم
اولويت نشاط را براى جوانان از روى قياس و دليل مبرهن سازد و هم در آنان تصورى
نيرومندتر بوجود آرد كه از گذشت زمان و از تحول جوانى به پيرى نهراسند و تغيير
صعودى ارزش خويش را در عرصه زمان نيكو بشناسند و بدانند كه هردم از عمر اگر نفسى
ميرود و اگر پنجاه سال عمر در خواب و خيال ميگذرد باز پنج روزه عمر دريافتنى است و
تا آخرين نفس آدمى بايد در راه نيكبخت ساختن خود و سعادتمند كردن ديگران تلاش كند
و تا جان در بدن دارد از انجام وظيفه معاف نيست.
بطور كلى هدف ادبيات رفاه و تمتع نسل فعلى و ترقى و پيشرفت در راه
زندگانى آينده و برنامهريزى براى بهتر زيستن نسلهاى آتى است و هنر اديب سخنپرداز
در آن است كه بيارى تشبيه و تمثيل و استعاره دورنمايى از زندگانى گذشته و حيات
آينده و زشت و زيبا و عيش و طپش كنونى براى مردم عادى سازد به قسمى كه همه معقولات
در مقابل آنان به صورت محسوس درآيد و خود را در درياى عشق و صفا مستغرق بينند و با
شناورى در آن درياى ژرف بيكران از ميان صدفهايى كه لمس ميكنند با معيار تشخيص و
تميز گوهرهايى ارزنده گزينند كه در بازار اجتماع قابل عرضه باشد و با صرف آن سعادت
هردو جهان بدست آيد.
قسمت چهارم- كيفيت تطور ادبيات:
براى ادبيات مانند بسيارى از پديدههاى اجتماعى نميتوان تاريخ آغاز
معين كرد. آنچه مسلم است نخست آدمى احساسات خود را با سخنانى آهنگدار بيان كرده و
بيگمان اين چنين سخنان مبين احساس كينه بوده و چون كينه هم در مقابل موانع از وصل
محبوب حاصل ميشود بايد گفت كه ادبيات با عشق شروع شده و با نيروى عشق زنده است.
اما بايد ديد كه بشر به چه چيز مهر و كين ميورزيده است؟ جواب اين
پرسش آسان است زيرا بشر ابتدايى مانند حيوانات ديگر پيرو غرايز خود بوده و لذا به
هرچيزى كه يكى از غرايز او را ارضا كند عشق ميورزيده و از هرچه او را مانع از
اجراى غرايز شود نفرت داشته است. در عين حال زندگانيش تحت سلطه طبيعت بوده و آثار
طبيعى در حيات او منشأ سود و زيان شناخته ميشده از اينروى در مقابل منشأهاى آثار
طبيعى كه بزعم خود تشخيص ميداده ميبايست زبان بستايش بگشايد و هراس يا سپاس خود را
با كلماتى آهنگدار يا حركاتى موزون يا آوازى حزنآميز نشان دهد. اين منشأها را در
اصطلاح «خدايان» ميناميم و ميدانيم كه خدايان در نظر انسان ابتدايى داراى صفات
آدمى بودهاند منتهى هرخصلت نيك و بد در آنان شديدتر و كاملتر وجود داشته است و با
قدرت عظيمى كه داشتهاند ميتوانستهاند به دوستان خود منفعت بسيار و به دشمنان
خويش شرور بيشمار برسانند.
پس اولين موضوع ادبيات هرقوم ورد و دعا و حمد و ثناست كه به پيشگاه
خدايان عرضه ميشده است تا مهر و توجه آنان جلب شود و اثر كين و تصميم انتقام از
ايشان زايل گردد. بتدريج
نام کتاب : شرح گلستان نویسنده : خزائلى، محمد جلد : 1 صفحه : 18