حكايت (22) [چنين گفت شوريده‌يى در عجم ....]

[1] نه پيش از تو ...: نظير اين گفته را به وزير نعمان بن منذر نسبت داده‌اند و همچنين اين گفته را از زبان درويشى در حضور ابراهيم بن ادهم نقل كرده‌اند و گفتار وزير و درويش به زهد پادشاه انجاميده است.

[2] درخت اميد ترا ...: درخت اميد ترا مضاف اليه تفكيك شده است براى بر، به اين معنى كه بار درخت اميد ترا بجاى آنكه خود بخورى، ديگران ميخورند.

[3] - در اين بيت و ابيات بعدى، بپايان دوره پدر قزل ارسلان اشاره‌يى رفته است.

قزل ارسلان، مظفر الدين، عثمان فرزند« ايلدگوز» از اتابكان آذربايجان است كه از 582 تا 587 اتابكى داشته و شبى او را كشته يافتند و قتلش را بنابر معمول آن زمان به فدائيان اسماعيل نسبت دادند.

[4] پشيز: از ريشه پهلوى است كه به معنى خردترين سكه ساسانى بكار رفته و امروزه در معنى سكه كم‌ارزش استعمال ميشود و تقريبا معادل با فلس در زبان عربى است.

[5] خس: خاشاك، مردم پست، نام حشره‌يى نيز هست كه پاهاى نازك و بلند دارد و بر روى آب ميدود و در زبان عاميانه« آب‌صاف‌كن» ناميده ميشود. خواجه عبد اللّه انصارى گويد:

به هوا پرى مگسى باشى و گر بر آب روى‌[ به دريا] خسى باشى، دل به دست آر تا كسى باشى. در عبارت خواجه روا است، خس هم به معنى خاشاك و هم به معنى حشره محصوص اراده شود.

[6] عجم: در اينجا به معنى ايران است.

[7] كسرى: معرب خسرو و بيشتر از اين لفظ، خسرو انوشيروان را اراده ميكنند و علم جنس هم هست كه به اين اعتبار جمع كسرى ميشود اكاسره.

[8] اگر پادشاهى و بخت، براى جمشيد باقى ميماند و به ديگرى انتقال نمى‌يافت، چگونه ممكن بود پادشاهى پس از چندين نسل، به تو رسد.