340. مفتاح الفلاح ... (7) دعا، عربى‌

آغاز: «همچون نسخه نخست».

انجام: «همچون نسخه نخست».

گزارش نسخه:* ترقيمه: «قد تشرّفت بكتابته فى اليوم الإثنين هو يوم الخامس من العشر الأوّل من الشهر الثّانى من العشر السّادس من مائة إحدى من الهجرة النبويّة 6 و أنا ابن ابو طالب شهدائى، حافظ على ...».* نوع خط: نسخ* نام كاتب:

حافظ على بن ابو طالب شهدائى* تاريخ كتابت: صفر 1152* عنوانها و نشانيها:

قرمز* نوع كاغذ: شرقى* تعداد برگ: 146* تعداد سطر: 14* اندازه متن:

5/ 13* 5/ 7 سانتيمتر* اندازه جلد: 5/ 19* 5/ 12 سانتيمتر* نوع جلد: مشمّع قهوه‌اى، عطف: تيماج قهوه‌اى تيره.

ويژگيها: نسخه‌اى است نفيس و ارزشمند كه بيشترين حاشيه‌نويسى آن به قلم ملّا اسماعيل خواجوئى اصفهانى، با نشان «اسماعيل» آمده است، در حاشيه تصحيح شده و حاشيه‌نويسى اندكى با نشان «منه» از مؤلّف بزرگوار دارد، اين نسخه در تملّك مرحوم «سيّد كاظم طباطبايى اصفهانى» معروف به آقا ميرزا[1] بوده كه با

[1]. مرحوم حاج سيّد كاظم طباطبائى، معروف به آقا ميرزا اصفهانى نجفى ابن محمّد خليل، از عالمان، محقّقان و به ويژه از عاشقان نسخه‌هاى خطّى نفيس بوده است. چون زندگينامه وى در منابع موجود نيامده و از سوى ديگر از گردآورندگان نسخه‌هاى بسيار نفيس خطّى بوده، سزاوار است در اين گزارش، گزيده‌اى از شرح‌حال وى را كه اينجانب، افزون بر چهل سال است، با نام ايشان آشنائى دارم، گزارش نمايم. وى تحصيلات مقدماتى و سطوح عالى را در اصفهان، به پايان برد و در همان سالها به نسخه‌هاى خطّى، توجّه خاص پيدا كرد، و نسخه‌هاى بسيار نفيسى را در شهرهاى مختلف، به‌ويژه در شهر اصفهان و حومه خريدارى نمود. ايشان به نسخه‌هاى كهن شيعى و نسخه‌هاى اصل به خطوط مؤلّفان، سخت علاقه داشت، از نفايسى كه نزد وى بوده كتاب رياض العلماء مولى عبد اللّه اصفهانى افندى است كه دوره كامل آن در ده جلد به خط مؤلّف بوده ولى متأسّفانه به‌هنگام عزيمت از اصفهان به نجف اشرف، جهت ادامه تحصيلات، پنج جلد آن در مسير، به‌سرقت رفت و البتّه پنج جلد ديگر را، دانشمند برجسته، مرحوم عبّاس اقبال آشتيانى خريدارى نموده بود و آنها را به كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران، هديه نمود. از ديگر نسخه‌هاى بسيار- نفيس نزد وى، دوره كتاب وسائل الشيعة شيخ حرّ عاملى بود، نسخه اصل، تمامى به خط مبارك شيخ حرّ كه پس از رحلت وى، مرحوم آيت اللّه العظمى سيّد محمّد حجّت كوه‌كمرى از مراجع عظام تقليد گذشته، سه جلد از آن را خريدارى نمود و پس از رحلت ايشان، دو جلد آن را اينجانب از فرزندان آن مرحوم خريدارى نمودم كه هم‌اكنون در اين كتابخانه بزرگ موجود مى‌باشد. نسخه‌اى از كتاب ايضاح مخالفة السّنة به عربى، تأليف علّامه حلّى، متوفى به سال 726 ه نسخه اصل، به خطّ مبارك مؤلّف بزرگوار؛ آن‌گونه كه در الذّريعة آمده، اين نسخه بسيار نفيس را، مرحوم آيت اللّه سيّد حسن صدر( ره) در كتابخانه مرحوم آقا ميرزا مشاهده نموده است. نسخه‌اى بسيار كهن از محاسن برقى و كتاب دعائم الاسلام. نسخه كامل كتاب جامع الرواة اردبيلى؛ اين نسخه به‌دستور شاه سلطان سليمان صفوى به سال 1100 ه از روى نسخه اصل كتابت شده، هنگام آغاز استنساخ اين نسخه، شاه دستور داده بود، تا تنى چند از عالمان برجسته اصفهان، سطرهاى نخست آن را هركدام با يك كلمه كتابت كنند؛ از جمله مرحوم علّامه مجلسى با نوشتن« بسم اللّه الرّحمن الرّحيم»، مرحوم آقا جمال خوانسارى« الحمد للّه»، مرحوم سيّد علاء الدّين محمّد گلستانه« الّذى»، مرحوم ميرزا محمّد عقيلى« زيّن قلوبنا»، مرحوم شيخ جعفر قاضى« بمعرفة الثّقات»، مرحوم آقا رضى الدّين برادر آقا جمال الدّين خوانسارى« و العدول»، مرحوم ميرزا محمّد سراب تنكابنى« و الاثبات و الاعيان»، همچنين بقيّه علما و فضلا در مدرسه مباركيّه، كلمه به كلمه مطالبى نگاشتند. كاتب نسخه، مرتضى بن محمّد يوسف افشار مى‌باشد، اين نسخه نفيس، كه شاه سليمان در همان سال 1100 ه وقف نموده بود، پس از دويست و اندى سال به‌دست مرحوم آقا ميرزا افتاده و وى آن را از اصفهان به نجف اشرف منتقل نموده و پس از درگذشت او به سال 1311 ه به‌دست مرحوم حاج ميرزا حسين نورى و سپس به مرحوم آيت اللّه شيخ الشّريعه اصفهانى رسيده و سرانجام به كتابخانه مرحوم آيت اللّه سيّد حسن صدر در كاظمين منتقل گرديده است، البتّه نسخه اصل كتاب جامع الرّواة به خط مؤلّف در كتابخانه مرحوم آيت اللّه سيّد محمّد مشكوة قرار داشته و هم‌اكنون در كتابخانه مركزى دانشگاه تهران مى‌باشد. همچنين مرحوم آقا ميرزا شخصا نسخه‌هائى را استنساخ نموده از جمله: كتاب الغيبة شيخ طوسى و مزار محمّد بن المشهدى و غير آنها.

مجموع نسخه‌هاى خطّى موجود در كتابخانه آن مرحوم پس از رحلتش به سال 1100 ه در حراج نجف اشرف به فروش رسيد و بخشى در كتابخانه مرحوم آيت اللّه حاج ميرزا حسين نورى و برخى به كتابخانه مرحوم آيت اللّه سيّد حسن صدر و تعدادى به كتابخانه مرحوم آيت اللّه مولى على محمّد نجف‌آبادى و تعداد قابل توجّهى نيز به قم منتقل گرديد و نزد برخى از بستگان سببى آن مرحوم قرار گرفت و اينجانب موفق شدم نفايس آن را از مرحوم آيت اللّه آقاى حاج سيّد احمد مشرف كه سالها نماينده مرحوم آيت اللّه العظمى بروجردى در شهرستان درود بود، براى كتابخانه خودمان خريدارى نمايم، در ميان آنها چند نسخه بسيار نفيس و كهن قرار داشت، از جمله يك مزار عربى مورّخ اواخر سده پنج يا اوايل سده 6 ه و يك جلد از تهذيب شيخ الطائفه به خطّ مبارك شيخ حسين بن عبد الصّمد جباعى، پدر شيخ بهاء الدّين عاملى كه از روى نسخه‌اى به خطّ فخر المحقّقين، فرزند علّامه حلّى كه وى از روى نسخه اصل، به خطّ مبارك شيخ الطائفه كتابت كرده بوده، استنساخ نموده است و يك جلد از من لا يحضره الفقيه، تمامى از آغاز تا پايان به خطّ مولى عبد اللّه شوشترى، استاد مجلسى اوّل و يك جلد نهج البلاغه بسيار كهن مورّخ اوايل سده 6 ه و غير- آنها. به‌جز اين مجموعه از كتابهاى آن مرحوم، نسخه‌هاى بسيار ديگرى را اينجانب در اصفهان و تهران خريدارى نمودم كه عبارت« للحقير آقا ميرزا» در پشت برگ آغازين آنها وجود دارد. مرحوم آقا ميرزا چند نسخه را براى مرحوم حاج ميرزا حسين نورى استنساخ نموده و مدّتى به‌صورت منشى در خدمت آن مرحوم به‌كار اشتغال داشته است. او پيرامون سال 1311 ه در سامراء درگذشت و پيكر او را به نجف اشرف منتقل و در آن شهر مقدّس به‌خاك سپردند، متأسّفانه از زندگينامه وى، اطّلاعات بيشترى دردست نيست. چون ايشان معروف به آقا ميرزا بوده و نام اصلى وى سيّد كاظم طباطبائى است، برخى پنداشته‌اند كه دو تن مى‌باشند. روحش شاد كه در يكصد و اندى سال گذشته، در فكر گردآورى نسخه‌هاى كهن و نفيس شيعى بوده و تا حدودى نيز در اين، مسير موفّق بوده است.