شرح: طريق امتحان جمع و عمل تضعيف‌

براى اينكه بدانيم عمل جمع يا تضعيفى را كه انجام داده‌ايم صحيح است يا خطاء عملى را مرحوم مصنّف بيان كرده و آن در جمع باين نحو است:

ابتداء ميزان دو عدد مورد جمع را گرفته و سپس ميزان حاصل جمع را هم بدست آورده اگر حاصل جمع ميزان آندو عدد مساوى با ميزان حاصل جمع باشد عمل صحيح است و الّا خطاء مى‌باشد.

و در عمل تضعيف قاعده اينستكه:

بعد از تحصيل ميزان عدد مضعّف آنرا در عدد دو ضرب كرده پس اگر با ميزان حاصل مساوى بود عمل صحيح است و الّا باطل مى‌باشد.

متن: الفصل الثّانى فى التّنصيف‌

تبدء من اليسار و تضع نصف كلّ تحته انكان زوجا و الصّحيح انكان فردا حافظا للكسر خمسة لتزيدها على نصف ما فى المرتبة السّابقة انكان فيها عدد غير الواحد.

و انكان واحدا او صفرا او ضعت الخمسة تحته فان إنتهت المراتب و معك كسر فضع له صورة النّصف هكذا «2/ 1».

ترجمه:

فصل دوّم در بيان عمل تنصيف‌

ابتداء از جانب چپ شروع كرده و نصف هر عددى را زيرش قرار بده مشروط باينكه عدد زوج باشد و اگر فرد بود نصف صحيح آنرا در تحت قرار داده و بجهت كسر عدد پنج را حفظ كن تا بر نصف عددى كه در مرتبه سابق قرار دارد بيافزائى در صورتيكه در آنمرتبه عدد غير واحد باشد ولى اگر عدد واحد يا صفر بود نفس عدد پنج را زير آن قرار بده، پس اگر مراتب بانتهاء رسيد و عدد كسر باقى ماند براى آن‌