اقسام معادلات مقارن‌

1- دستگاه و معادله مشتمل باشد بر مقابله بين عدد و شيئ و مال مانند:

2 مال+ 5 شيئ- 20 عدد

2- دستگاه مشتمل باشد بر مقابله بين اشياء و عدد و اموال مانند:

2 مال+ 5 عدد- 20 شيئ‌

3- معادله مشتمل باشد بر مقابله بين اموال و عدد و اشياء مانند:

4 عدد+ 3 شيئ- 15 مال‌

و براى هركدام از اين شش قسم حكمى جداگانه و يك نحو عمل مخصوصى است كه مرحوم مصنّف بهركدام از آنها بوسيله يك مثال اشاره فرموده است كه ذيلا درج مى‌شود.

متن: المسئلة الاولى من المفردات‌

عدد يعدل اشياء:

فاقسمه على عددها يخرج الشّيئ المجهول.

مثالها: اقرّ لزيد بالف و نصف ما لعمرو و لعمرو بالف إلّا نصف ما لزيد.

فافرض ما لزيد شيئا فلعمرو الف الّا نصف شيئ فلزيد الف و خمسمأة الّا ربع شيئ يعدل شيئا و بعد الجبر الف و خمسمأة يعدل شيئا و ربعا.

فلزيد الف و مأتان و لعمرو اربعمأة.

ترجمه و شرح:

مسئله اوّل از مفردات‌

مسئله اوّل از مفردات اينستكه بعد از اعمال مقدّمات معادله و دستگاه جبرى مشتمل مى‌شود بر مقابله بين عدد و اشياء قاعده در اينجا اينستكه: