ترجمه:

طرز بدست آوردن ارتفاع بلنديهائى كه مسقط الحجر ندارند

سپس مرحوم مصنّف مى‌فرمايند:

امّا بدست آوردن ارتفاع بلنديهائى كه امكان وصول بمسقط الحجر آنها نيست همچون كوهها:

از دو سوراخ شظيه به قلّه كوه بنگر و شظيه زيرى را نگاه كن بر روى كداميك از خطوط ظلّ ايستاده و سپس محلّ ايستادن خود را نشانه بگذار بعد شظيه را دور بده تا يكقدم يا يك انگشت زياد يا ناقص شود، سپس بجلو يا بعقب برو تا نوك مرتفع را يكبار ديگر به بينى.

پس از اين بين دو محلّ ايستادنت را اندازه بگير و مقدار بدست آمده را در هفت يا دوازده (بحسب آنچه ظلّ روى اسطرلاب تنظيم شده) ضرب كن و حاصل ضرب باضافه مقدار قامتت مطلوب مى‌باشد.

شرح‌ امّا قسم دوّم از مرتفعات يعنى آنهائيكه نمى‌توان به مسقط الحجر آنها دست‌رسى پيدا كرد مانند كوهها و نظائر آن براى بدست آوردن مقدار ارتفاع آن‌ها مرحوم شيخ يك طريق در اينجا بيان فرموده و آن اينستكه:

عضاده اسطرلاب را طورى قرار مى‌دهيم كه از روزنه‌هاى آن رأس مرتفع ديده شود سپس به شظيه پائين كه در قسمت اسفل اسطرلاب واقع شده است نگاه مى‌كنيم كه روى كدام خطوط ظلّ و سايه قرار گرفته است «صفحه‌اى كه عضاده روى آن واقع است داراى دو قسمت اعلى و اسفل است».

يك طرف عضاده در جهت فوقانى است كه به «90» درجه مدرّج است و آن قسمت اعلى صفحه است.

و قسمت اسفل آن داراى خطوطى است كه اين خطوط اجزاء ظلّ را نشان مى‌دهد.

ظلّ و سايه گاهى باعتبار اصابع ملاحظه مى‌شوند كه از آن بظلّ الاصابع تعبير