نام کتاب : تبيين و نقد نظريه ماده و صورت در فلسفه اسلامى و مقايسه آن با فيزيك كوانتوم نویسنده : مصطفوى، نفيسه جلد : 1 صفحه : 57
پدر و مادر نطفه انسان
بنابراين فعليت به لحاظ زمان، درمواردى متقدم و در مواردى متأخر از
قوه است «اما برحسب زمان از لحاظى چنين است و از لحاظى چنين نيست.»[1]
تقدم به لحاظ تعريف يا مفهوم
تصور و تعريف قوه، نياز دارد، لذا ارسطو فعليت را به لحاظ تعريف مقدم
مىداند.
اينكه به حسب مفهوم مقدم است بديهى است. زيرا «توانمند» [امر
بالقوه] به نخستين معنا آن است كه تواناى فعليت بخشيدن است؛ مثلًا من به كسى
معمار (خانه ساز) مىگويم كه تواناى خانه ساختن باشد و يا به كسى بينا مىگويم كه
تواناى ديدن است، و ديدنى آن چيزى است كه توان ديدهشدن را دارد. همين سخن در
موارد ديگر نيز صادق است؛ چنانكه مفهوم و شناخت آن يك (يعنى فعليت) ضرورتاًمقدم
بر شناخت ديگرى (يعنى توانمندى) است.[2]
تقدم جوهرى
قسم ديگر تقدم، از ديدگاه ارسطو، تقدم برحسب طبيعت و جوهر است. متقدم
جوهرى در وجود، بىنياز از متأخر جوهرى