جلد اول‌

[مقدمه محقق در باره شيخ صدوق و كتاب خصال‌]

كتاب خصال‌

كتاب خصال صدوق كه شامل: موضوعات اجتماعى و اخلاقى و دينى‌ست، يكى از آثار مهم شيخ صدوق قمى‌ست كه از پيشروان مذهب جعفريست، وى در آن ملتزم شده منشهايى را كه با عدد و شماره مخصوصى در اخبار و آثار آمده است نقل كند. مثلا در خبر گفته است كه دو خصلت است كه دارنده آن چنين است يا سه منش است كه صاحب آن‌چنان است. خواننده در بادى امر مى‌پندارد كه اين نوع تأليف شايد از ابتكارات صدوق است، ليك چنين نيست، بلكه اين التزام به‌شمار خصلتى يا منشى در دانايان اسلام سابقه دارد، براى مثال يكى از لغويين بنام محمد بن مستينر معروف به قطرب كه به سال 206 هجرى در گذشته وى را كتابى‌ست بنام كتاب مثلث كه در آن چيزهايى را مى‌آورد كه به سه وجه خوانده مى‌شود. و نيز ابن فارس متوفى به سال 372 هجرى كه از لغويين بزرگ است وى را كتابى‌ست بنام كتاب الثلاثة در لغت، در آن يادآور شده كلماتى را كه تعريف آن بر سه وجه آمده است. و نيز از نحات و لغويين ابو عبد اللّه حسين بن احمد بن خالويه نحوى كه به سال 372 هجرى درگذشته، وى را كتابى‌ست در اعراب سى سوره از سوره‌هاى قرآن كريم و كتاب عشرات كه در آن ذكر كرده كلماتى را كه هر يكى را ده معنى در لغت عرب است. و از پيشوايان فن حديث: عبد بن حميد محدث متوفى به سال 249 هجرى وى را كتابى‌ست كه اسناد آن به سه واسطه مى‌رسد و نيز امام أحمد بن حنبل مؤلف مستند در اخبار صحاح كه ثلاثياتى دارد و نيز امام اسماعيل بخارى مؤلف كتاب صحيح بخارى كه رباعياتى دارد يعنى اخبارى كه به چهار واسطه مى‌رسد و نيز مسلم از پيشوايان حديث و ترمذى كه چنين كتابهايى نوشته‌اند.