مفاهيم اخلاقى‌

به جملات و گزاره‌هاى زير توجه كنيد: هواى تهران گرم است؛ درخت كاج، داراى برگ‌هاى سوزنى است؛ سرماى هوا باعث تعطيلى برخى مدارس استان اردبيل شد. در اين گزاره‌ها ساده گوينده در صدد خبردادن از يك رويداد يا آگاهى دادن از حالت و چگونگى چيز خاصى است: خبر از هواى گرم شهر تهران، اعلام حالت برگ درخت كاج و ....

گزاره‌ها و احكام، در ساده‌ترين شكل خود، دست كم از دو بخش اصلى تشكيل شده‌اند:

موضوع و محمول.[1] موضوع، چيزى‌است كه در باره آن خبرى داده مى‌شود يا گوينده، آن را به وصفى توصيف مى‌كند، و محمول، رويداد يا صفتى است كه بر موضوع حمل مى‌شود.[2] علاوه بر موضوع و محمول، در اغلب گزاره‌ها مفاهيمى نيز وجود دارند كه براى توضيح بيشتر به جمله و حكم افزوده مى‌شوند (قيود موضوع و محمول) كه در واقع براى مثال، در گزاره «حسن معلم دبيرستان علوى است» حسن، موضوع، معلم، محمول، و دبيرستان علوى، قيد محمول است. در حقيقت اين قيد، معلم‌بودن او را محدود به دبيرستان علوى مى‌كند و ديگر دبيرستان‌ها را از دايره دبيرى وى خارج مى‌سازد.[3]

خود را بيازماييم‌

موضوع و محمول را در قضاياى زير روشن كنيد:

سقراط حكيم است. مفهوم انسان كلى است. صداقت خوب است. خيانت در امانت، از بى مبالاتى شخص نسبت به هنجارهاى فردى و اجتماعى سرچشمه مى‌گيرد. انقلاب اسلامى ايران در سال 1357 به پيروزى رسيد. نماز ستون دين است. راستگويى مايه نجات است.

عفت از جانب دختران و زنان پسنديده است و غيرت از سوى پسران و مردان.

[1] - در باره اقسام گزاره‌ها و قضايا، بنگريد به: عسكرى سليمانى اميرى، معيار انديشه( منطق مقدماتى)، ص 51- 57

[2] - بنگريد به: همان ص 53

[3] - براى توضيح بيشتر، بنگريد به: همان، ص 54