عامل تفرقه و موجب بد دلى و كدورت افراد، نسبت به يكديگر:

«كانَ 6 يَخْزِنُ لِسانَه الّا عَمّا يَعْنيهِ وَيُؤَلِّفُهُمْ وَلا يُنَفِّرُهِمْ».[1]

2- در سطح مخاطبين‌

خردمند در سخن گفتن، سطح فكر و ميزان كشش و معلومات طرف را حساب مى‌كند. زيرا سخنان نامناسب با عقل و فكر مخاطبين، هم سبب خستگى و ملامت آنان از گوش دادن مى‌شود، و هم آنان را به برداشت‌هاى غلط يا انديشه‌هاى انحرافى مى‌كشاند. پيامبر خدا 6 با آنكه عقل كلّ بود و داناى همه اسرار و معارف والا، اما در سخن گفتن، سطح شعور و ظرفيّت طرف را مى‌سنجيد.

امام صادق 7 فرموده است كه رسول خدا 6 هرگز با مردم، با عمق عقل و درك خود سخن نگفت و مى‌فرمود: ما پيامبران، مأموريم كه با مردم به اندازه عقل آنان حرف بزنيم، نه به قدر فهم خودمان:

«ما كَلَّمَ رَسُولُ اللَّه 6 العِبادَ بِكُنْهِ عَقْلِهِ قَطُّ، قالَ رسولُ اللَّه 6 انّا مَعْشَرُ الأنبياءِ امِرْنا انْ نُكَلِّمَ النّاسَ عَلى قَدْرِ عُقُولِهِمْ».[2]

[1] بحار الانوار، ج 16، ص 151.

[2] همان، ص 280.