الطاعة و سمح لى بالبيعة طائعا غيره مكره» خ 172. «سمح لى» يعنى بيعت خويش را به من بخشيده بود

«سمح» بر وزن شرف. بذل كننده و بخششگر در حكمت 33 فرموده: «كن سمحا و لا تكن مبذّرا» بذل كننده باش نه تلف كننده و اسرافكار. و در وصف آدم نادان فرموده: «ينافس فيما يفنى و يسامح فيما يبقى» حكمت 150 در آنچه فانى مى‌شود رقابت مى‌كند و در آنچه مى‌ماند سهل انگارى مى‌نمايد «سمح» اسم فاعل و «اسمح» اسم تفضيل آن است در خ 168 و حكمت 120

سمر

بر وزن عقل و سمور آنستكه انسان شب را نخوابد و مرتبا سخن گويد

«سمر سمرا و سمورا: لم ينم و تحدّث ليلا»

گويند: «لا افعله ما سمر السمير» يعنى اين كار را نمى‌كنم ماداميكه مردم سخن مى‌گويند يغنى هيچ وقت نمى‌كنم. «سمر» بر وزن شرف شب و سياهى شب را گويند «سمير» به معنى دهر و روزگار است.

از اين ماده سه مورد در «نهج» يافته است آنحضرت را در مساوى بودن عطاها ملامت كردند و خواستار تبعيض شدند فرمود: «اتا مرونّى ان اطلب النّصر بالجور فيمن وليّت عليه و الله ما اطور به ما سمر سمير و ما امّ نجم فى السماء نجما لو كان المال لى لسويّت بينهم فكيف و انّما المال مال الله» خ 126، 183 از من مى‌خواهيد كه يارى مردم را با ظلم بطلبم در آنانكه ولى امير آنها هستم، به خدا قسم تا روزگار مى‌رود و تا ستاره‌اى در پى ستاره‌اى مى‌آيد به اين كار دست نمى‌زنم، اگر مال از آن من بود باز مساوات مى‌كردم كجا مانده كه مال، مال خداست. «سمراء» گندم گويا نسبت به رنگ آن سمراء گفته شده درباره كعبه فرموده: «و لو اراد سبحانه ان يضع بيته الحرام... بين برّة سمراء و روضة خضراء... لكان قد صغر قدر الجزاء» خ 192، 293 منظور از «برّه» گندم و از سمراء بهترين آنست. اگر خدا مى‌خواست كعبه را ميان گندم خوب و باغ سبز قرار دهد، اندازه پاداش كوچك مى‌شد، اين كلمه در خ 33 نيز در ضمن شعرى آمده است.

سمط

(بر وزن جسر): نخى كه قلاده چينند نظير نخ تسبيح در لغت آمده:

«السمسط: خيط النظم مادام فيه الخرز»

از اين كلمه فقط يك مورد در «نهج» آمده كه‌