نمى‌دارد و اگر همه جليل و حقر دنيا را در مقابل منافق بريزم و در اختيار او بگذارم كه مرا دوست دارد، دوست نخواهد داشت زيرا كه... در رابطه با فرو رفتن كوهها در پوسته زمين فرموده: «و تغلغلها متسّربة فى جوبات خياشيمها» خ 91، 132 و فرو رفتن شديد آنها در حفره‌هاى قله‌هاى زمين «خياشيم» شايد به معنى قله‌ها يا بينى‌ها (شكافها) باشد. رجوع شود به (جوب)

خشن

خشونت: سختى درشتى زبرى خلاف نرمى. از اين ماده هفت مورد در «نهج» آمده است. درباره عيسى 7 فرموده: فلقد كان يتوّسد الحجر و يلبس الحشن و يأكل الجشب» خ 160، 227 آنحضرت به سنگ تكيه مى‌كرد، لباس زبر مى‌پوشيد و طعام بى‌خورش مى‌خورد، در رابطه با خشونت و درشتخوئى عمر بن الخطاب فرموده: «فصّيرها فى حوزة خشناء يغلظ كلمها و يخشن مسّها و يكثر العثار فيها و الاعتذار منها» خ 3، 48، ابو بكر خلافت را بعد از خود در حوزه‌اى خشن و ناهموارى قرار داد كه زخم زدنش شديد بود، و افت و خيزش مشكل و لغزش در آن و اعتذار از لغزش بيشتر بود. «خشونة السفر» و «احجار خشن» نيز به همان معنى است.

خشى

خشيت: خوف شديد. در رابطه با معنى آن در «قاموس قرآن» به تفصيل سخن گفته‌ام. به آنجا رجوع شود، از اين ماده نوزده مورد در «نهج» آمده است راغب آن را ترس توأم با تعظيم گفته است ولى كليّت ندارد، آنگاه كه از شبيخون بسر بن ارطاة با خبر شد در ضمن كلامى در مذمّت اصحابش فرمود: «فلو ائتمنت احدكم على قعب لخشيت ان يذهب بعلاقته» خ 25، 67. اگر يكى از شما را به كاسه‌اى امين بدانم مى‌ترسم آويزه آنرا ببرد «قعب» كاسه بزرگ. «فاحذروا من الله ما حذّركم من نفسه و اخشوه خشية ليست بتغدير» خ 23، 65 يعنى: بترسيد از خدا، ترسى كه در آن كوتاهى و كمى نيست. درباره فتنه بنى اميّه فرمود: «ترد عليكم فتنتهم شوهاء مخّشية و قطعا جاهلّية» خ 93، 138، فتنه آنها بر شما وارد مى‌شود در حاليكه بسيار قبيح و ترس‌آور و مخوف است و تكّه‌هائى از جاهليت مى‌باشد.