استحاله

حال به حال شدن و محال شدن

«استحال الشى‌ء: تحول من حال الى حال. و صار محالا»

در كلام عجيبى فرموده: «الناس منقوصون مدخولون الّا من عصم الله... و يكاد اصلبهم عودا تنكؤه اللّحظة و تستحيله الكلمة الواحدة» حكمت 343 مردم از كمال خويش ناقص شده و از عقل خويش مريضند مگر آنانكه خدا حفظ كرده است... آنكه در دينش محكمتر است، نزديك است كه نگاهى زخم او را منفجر كند، و كلمه واحدى او را از رأيش بر گرداند.

احتيال

حيله و تدبير كردن و كار را از وجهى به وجهى بر گرداندن در رابطه با خدا فرموده: «لم يذرء الخلق باحتيال و لا استعان بهم لكلال خ 195، 309، مخلوق را با تدبير و تفكر خلق نكرده و براى از بين بردن ملال و رنجى از آنها كمك نگرفته است.

حائل

متحوّل شونده درباره دنيا به حارث اعور مى‌نويسد: «و كلّها حائل مفارق» نامه 69، 459.

حوم

گرديدن. دور زدن

«حام الطائر حول الماء: داربه»

از اين ماده سه مورد در «نهج» يافته است. درباره فتنه‌ها فرموده: «ان الفتن اذا اقبلت شبهّت و اذا ادبرت نبهّت ينكرن مقبلات و يعرفن مدبرات يحمن حوم الرياح» خ 93، 137، فتنه‌ها به وقت آمدن به حق مشتبه شوند و چون برگردند متنّبه مى‌گردند، در وقت رو آوردن ناشناخته‌اند و بعد از رفتن شناخته مى‌شوند، مانند بادها در اطراف انسانها دور مى‌زنند

«حومة الذل» يعنى ذلّت بزرگ چنانكه در خ 192 آمده است.

حوى

جمع كردن. مالك شدن. احراز كردن:

«حوا الشى‌ء: جمعه، ملكه، احرزه»

از اين ماده چهار مورد در «نهج» يافته است: در وصف خدا فرموده: «لا يشغله شأن و لا يغيّره زمان و لا يحويه مكان و لا يصفه لسان» خ 178، 256 و نيز فرموده: «و لا محجوب فيحوى خ 163، 232 مستور نيست تا در مكانى جمع شود.

حيد

ميل و عدول.

«حاد عن الطريق حيدا: مال عنه و عدل»

چهار مورد از اين ماده در «نهج» آمده است. بعد از شبيخون ضحاك بن قيس در مذمّت يارانش فرموده: «تقولون فى المجالس كيت و كيت فاذا جاء القتال قلتم حيدى حياد» خ 29، 73 «حيدى» امر مؤنث است از «حيد»، «حياد» به فتح اول و ضم آن به معنى شى‌ء