خ 160، 228 با دست خويش لباسش را وصله مى‌زد و به الاغ بى‌پالان سوار مى‌شد و ديگرى را در پشت خود به الاغ سوار مى‌كرد. درباره فتنه فرموده: «و من سعى فيها حطمته يتكادمون فيها تكادم الحمر فى العانة» خ 151، 210، تكارم انستكه الاغها با دندان به جان هم افتند «عانه» گروه الاغهاى وحشى را گويند.

حمر

بر وزن عنق جمع حمار است، يعنى هر كس در آن فتنه براى رهائى تلاش كند، فتنه او را مى‌شكند و مردم در آن فتنه به جان هم مى‌افتند مانند دسته الاغهاى وحشى.

حمير

به كسر اول و سكون دوم و فتح سوم لقب پادشاهان يمن است كه در «تبّع» گذشت و آن فقط يكبار در «نهج» آمده است در قباله شريح قاضى فرموده: «فعلى مبلبل اجسام الملوك... مثل كسرى و قيصر و تبّع و حمير... اشخاصهم جميعا الى موقف العرض و الحساب» نامه 3، 365 كه در «بلبل» گذشت.

حمز

حمزه سيد الشهداء عموى رسول خدا 6 كه در «احد» به دست وحشى غلام هند مادر معاويه شهيد شد، نام مبارك او فقط يكدفعه در «نهج» ياد شده است: «و قتل حمزة يوم احد» نامه 9، 369 كه در «بدر- احد- بأس» آمده است.

حمس

(بر وزن عقل) شدت و صلابت از اين ماده سه مورد در «نهج» آمده است، در مذمت يارانش فرموده: و ايم الله انّى لاظّن بكم ان لو حمس الوغى و استحرّ الموت قد انفرجتم عن ابن ابى طالب انفراج الرأس» خ 34، 78 كه در (ح رر» گذشت، همين تعبير در خ 87، 142 نيز آمده است كه انشاء الله در (فرج) خواهد آمد و درباره قيام بر عليه عثمان فرموده: «فابوا حتى جنحت الحرب و ركدت و قدت نيرانها و حمست» نامه 58، 448 كه در «جنح» گفته شد، در بعض نسخه‌ها «حمشت» باشين است.

حمش

جمع كردن. بر انگيزاندن. به خشم آوردن. دو مورد از اين ماده در «نهج» يافته است آنگاه كه شنيد نعمان بن بشير يار معاويه به فكر حمله به «عين القمر» است در تحريض به جهاد فرمود: «ما تنتظرون بنصركم ربكّم امادبن‌