مشرف بر قديد است و در نشيب جنوبى آن «امّ معبد» جاى دارد كه به آن «خيمتا امّ معبد» مى‌گويند و تا ساحل دريا، نزديك به چهل كيلومتر فاصله دارد.

(1)

منبج:

همدانى گويد: منبج واژه‌اى عربى است و هر چشمه‌اى كه در مكانى بجوشد به آن «نبجه» مى‌گويند و به آن مكان «منبج». او همچنين مى‌گويد:

پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله جبل المرح، در دشت مأرب را به ابيض بن حمّال داد و سپس به جاى آن جاى ديگرى را به اقطاع او داد و مشك آبى نيز به او عطا فرمود.

ابيض از خدمت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله مرخص شد و در راه خود از هر آبشخورى كه مى‌گذشت، به مقدار آبى كه از مشك مى‌نوشيد، مشك را آب مى‌كرد؛ زيرا نمى‌خواست بركت آبى كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به او داده بود، از بين برود و وقتى به مأرب مى‌رسد، مقدارى از آن آب باقى مانده باشد. چون به منبج، از سرزمين جوف رسيد، مشك كج شد و آب آن به زمين ريخت. در جايى كه آب مشك ريخته بود، چشمه‌اى جوشيد.

مقصود در سرزمين جوف (در عبارت بالا) جوف موجود در شمال عربستان سعودى است. در بلاد عرب جاهاى متعددى به نام جوف وجود دارد. ممكن است «سرزمين جوف» ياد شده در بلاد يمن باشد.

(2)

منبر المسجد الحرام:

ازرقى در «اخبار مكه» روايت كرده است: نخستين كسى كه در مسجد الحرام بر روى منبر خطبه خواند معاويه بود. وى در يكى از سال‌هاى خلافت خود كه به حج آمد، اين منبر را با خود (به مكه) آورد. منبر كوچكى بود و سه پله داشت. پيش از آن، خلفا و امرا روزهاى جمعه، در حالى كه روبه‌روى كعبه و در حجر (اسماعيل) سرپا مى‌ايستادند، خطبه مى‌خواندند.

منبر معاويه تا روزگار هارون الرشيد همچنان مورد استفاده بود. هارون به حج آمد و موسى بن عيسى، كارگزار او در مصر، منبر بزرگى كه نه پله داشت، به هارون اهدا كرد.- «نقشه مكه».

(3)

منتفق:

(به ضمّ اول و سكون دوم و فتح تاء و فاء)، واديى است كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله در مسير خود به تبوك از آنجا گذشت. در اين وادى چشمه كم‌آبى است كه يكى دو سواره را سيراب مى‌كند. پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله‌